معنی فارسی هشتم درس اول پیش از اینها + آرایه های ادبی و کلمات

کتاب فارسی پایه هشتم با ترکیب هنر، ادبیات و معناهای عمیق، تلاش می‌کند تا دانش‌آموزان را با دنیای گسترده زبان و ادب فارسی آشنا کند. یکی از زیباترین درس‌های این کتاب، درس اول با عنوان «پیش از این‌ها» است. این درس که با شعری زیبا و مفهومی از سهراب سپهری آغاز می‌شود، نگاه کودکانه‌ای به خدا را به تصویر می‌کشد و سپس با زبانی شاعرانه، معنای عمیق‌تری از ارتباط انسان با خدا را بیان می‌کند.

معنی شعر ابتدای درس (صفحه ۱۱):

شعر:

چشم دل باز کن که جان بینی ◈※◈ آنچه نادیدنی است آن بینی

معنی : با نگاهی از سر عشق و دل‌بستگی به جهان بنگر، تا بتوانی خدا و چیزهایی را ببینی که با چشم معمولی دیدنی نیستند.

آرایه‌های ادبی:

• تشخیص: در عبارت «چشم دل»، ویژگی انسان به چشم نسبت داده شده.

• جناس: بین واژه‌های «جان» و «آن».

• مراعات نظیر: چشم، دل، جان.

• واج‌آرایی: تکرار صدای «ن».

• تناقض (پارادوکس): در عبارت «نادیدنی را بینی»، تضاد میان دیدن و نادیدنی دیده می‌شود.

معنی شعرهای درس اول (پیش از این‌ها):

۱. پیش از این‌ها، فکر می‌کردم خدا ◈※◈ خانه‌ای دارد میان ابرها

معنی : در گذشته خیال می‌کردم خدا در دل آسمان‌ها خانه‌ای برای خودش دارد.

آرایه‌ها:

• واج‌آرایی: مصوت «آ»

• قافیه: خدا، ابرها

• تعداد جمله: ۲ جمله

۲.مثل قصر پادشاه قصّه‌ها ◈※◈ خشتی از الماس و خشتی از طلا

معنی: خانه‌اش را مانند قصر شاهان افسانه‌ای تصور می‌کردم، که دیوارهایش با آجرهایی از الماس و طلا ساخته شده بود.

آرایه‌ها:

• تشبیه: خانه خدا به قصر پادشاه قصه‌ها

• مراعات نظیر: قصر، الماس، طلا

• واج‌آرایی: ـٍـ

• تکرار: «خشتی»

۳. پایه‌های برجش از عاج و بلور ◈※◈ بر سر تختی نشسته با غرور

معنی : در تصورم، ستون‌های قصر خدا از عاج و شیشه شفاف بود و خودش با غروری پادشاهانه، روی تختی نشسته بود.

آرایه‌ها:

• قافیه: بلور، غرور

• واج‌آرایی: صامت «ب»

• جناس: «بر» و «سر»

۴. ماه، برق کوچکی از تاج او ◈※◈ هر ستاره، پولکی از تاج او

معنی: ماه را بازتاب کوچکی از درخشش تاج او می‌دیدم و ستاره‌ها را همانند پولک‌های براق روی آن تاج می‌دانستم.

آرایه‌ها:

• تشبیه: ماه به برق کوچک، ستاره به پولک

• مراعات نظیر: ماه، ستاره، برق

• قافیه: کوچکی، پولکی

• ردیف: «از تاج او»

۵. رعد و برق شب، طنین خنده‌اش ◈※◈ سیل و طوفان، نعره توفنده‌اش

معنی: صدای آسمان در شب‌های طوفانی را پژواکی از خنده او می‌پنداشتم و خروش سیل و طوفان را مانند فریادهای پرقدرتش می‌دانستم.

آرایه‌ها:

• مراعات نظیر: رعد، برق، طوفان، سیل

• تشبیه پنهان: خنده و نعره به رعد و طوفان

۶. هیچ‌کس از جای او آگاه نیست ◈※◈ هیچ‌کس را در حضورش راه نیست

معنی:
هیچ‌کس نمی‌داند خدا دقیقاً کجاست و هیچ‌کس اجازه ندارد مستقیماً به حضور او برسد.

آرایه‌های ادبی:

• «هیچ‌کس را در حضورش راه نیست» کنایه از «راه نداشتن و پذیرفته نشدن».

• تکرار: «هیچ‌کس».

۷. آن خدا بی‌رحم بود و خشمگین ◈※◈ خانه‌اش در آسمان، دور از زمین

معنی:
در ذهنم، خدایی تصور می‌کردم که خشمگین و سخت‌گیر است و در جایی دور، در آسمان‌ها زندگی می‌کند؛ خیلی دور از زمین و آدم‌ها.

آرایه‌های ادبی:

• تضاد بین «آسمان» و «زمین».

• مراعات نظیر: آسمان و زمین.

• واج‌آرایی: حرف «خ».

۸. بود، امّا در میان ما نبود ◈※◈ مهربان و ساده و زیبا نبود

معنی:
خدا بود، اما در کنار ما حس نمی‌شد. نه مهربون بود، نه ساده و نه حتی دوست‌داشتنی.

۹. در دل او، دوستی جایی نداشت ◈※◈ مهربانی هیچ معنایی نداشت

معنی:
در دل آن خدای ذهنی، جایی برای رفاقت و محبت نبود و مهربونی هیچ مفهومی نداشت.

۱۰. هر چه می‌پرسیدم از خود از خدا ◈※◈ از زمین از آسمان از ابرها

معنی:
هرچی سؤال درباره‌ی خودم، خدا، زمین، آسمون و حتی ابرها می‌پرسیدم، جواب روشنی نمی‌گرفتم.

آرایه‌های ادبی:

• مراعات نظیر: زمین، آسمان، ابرها.

• واج‌آرایی: حرف «ز».

۱۱- زود می‌گفتند: «این، کار خداست ◈※◈ پرس‌وجو از کار او کاری خطاست»

معنی و مفهوم:
همه زود می‌گفتند که این کار خداست و پرسیدن دربارهٔ کارهای او اشتباه است.

آرایه‌های ادبی:

• واج‌آرایی: «ر»، «ک»، «ا»

• تکرار: واژهٔ «کار»

• سجع: «خداست / خطاست»

دانش زبانی:

• «زود می‌گفتند»: جمله مستقل

• «این، کار خداست»: جمله با نهاد «این» و مسند «کار خدا»

• «پرس‌وجو از کار او، کاری خطاست»: نهاد «پرس‌وجو…» و مسند «کاری خطاست»

تعداد جمله: ۳
۱. زود می‌گفتند
۲. این کار خداست
۳. پرس‌وجو از کار او کاری خطاست

۱۲- نیّت من در نماز و در دعا ◈※◈ ترس بود و وحشت از خشم خدا

معنی و مفهوم:
من از روی ترس و وحشت از خشم خدا نماز و دعا می‌خواندم.

آرایه‌های ادبی:

• مراعات نظیر: نیت، نماز، دعا / ترس، وحشت، خشم

• واج‌آرایی: «ر»

• ترادف: ترس و وحشت

دانش زبانی:

• «نیت من»: نهاد

• «ترس» و «وحشت»: مسند

• «از خشم خدا»: متمم

تعداد جمله: ۲
۱. نیت من ترس بود
۲. (نیت من) وحشت از خشم خدا بود

۱۳- پیش از این‌ها، خاطرم دلگیر بود ◈※◈ از خدا در ذهنم این تصویر بود

معنی و مفهوم:
پیش‌تر از خدا تصویر ناراحت‌کننده‌ای در ذهنم داشتم و دلم گرفته بود.

آرایه‌های ادبی:

• واج‌آرایی: «ی»

• ترکیب‌سازی زیبا: «خاطرم دلگیر»

دانش زبانی:

• «خاطرم»: نهاد

• «دلگیر بود»: مسند

• «این تصویر»: نهاد

• «از خدا در ذهنم»: متمم

تعداد جمله: ۲
۱. خاطرم دلگیر بود
۲. این تصویر از خدا در ذهنم بود

۱۴- تا که یک شب، دست در دست پدر ◈※◈ راه افتادم به قصد یک سفر

معنی و مفهوم:
تا اینکه شبی با پدرم همراه شدم و به سفری رفتیم.

آرایه‌های ادبی:

• تکرار: واژه «دست»

• مراعات نظیر: دست، راه، سفر، قصد

• کنایه: «دست در دست» کنایه از همراهی و نزدیکی

دانش زبانی:

• نهاد: «من» (ضمیر مستتر در «افتادم»)

• فعل: راه افتادم

• متمم: «به قصد یک سفر»، «با پدر»

تعداد جمله: ۱
۱. تا که یک شب دست در دست پدر راه افتادم

۱۵- در میان راه، در یک روستا ◈※◈ خانه‌ای دیدیم، خوب و آشنا

معنی و مفهوم:
در میان راه، به روستایی رسیدیم که در آن خانه‌ای آشنا و زیبا دیدیم.

آرایه‌های ادبی:

• واج‌آرایی: مصوت «آ»

• تصویرسازی زیبا: خانه خوب و آشنا

دانش زبانی:

• نهاد: «ما» (ضمیر مستتر در «دیدیم»)

• مفعول: «خانه‌ای خوب و آشنا»

• قید مکان: «در میان راه، در یک روستا»

تعداد جمله: ۱
۱. در میان راه در یک روستا خانه‌ای دیدیم

۱۶- زود پرسیدم: «پدر، اینجا کجاست؟» ◈※◈ گفت: «اینجا خانه خوب خداست»

معنی و مفهوم:
سریع از پدر پرسیدم اینجا کجاست و او پاسخ داد که اینجا خانه زیبای خداست.

آرایه‌های ادبی:

• واج‌آرایی: «خ» و «ج»

• تکرار: «اینجا»

دانش زبانی:

• «پرسیدم»: فعل

• «پدر»: منادا

• «اینجا کجاست»: جمله استفهامی

• «خانه خوب خداست»: مسند

تعداد جمله: ۴
۱. زود پرسیدم
۲. پدر، اینجا کجاست؟
۳. گفت
۴. اینجا خانه‌ی خوب خداست

۱۷- گفت: «اینجا می‌شود یک لحظه ماند ◈※◈ گوشه‌ای خلوت، نمازی ساده خواند»

معنی و مفهوم:
پدر گفت: اینجا می‌توان لحظه‌ای ماند و در خلوتی ساده نماز خواند.

آرایه‌های ادبی:

• قافیه: ماند / خواند

• مراعات نظیر: گوشه، خلوت، نماز

• واج‌آرایی: «ی»

دانش زبانی:

• نهاد: ضمیر «ما» (ضمیر محذوف)

• فعل‌ها: گفت، می‌شود، ماند، خواند

• مفعول: نمازی ساده

تعداد جمله: ۴
۱. گفت
۲. می‌شود
۳. اینجا یک لحظه ماند
۴. گوشه‌ای خلوت، نمازی ساده خواند

۱۸- با وضویی دست و رویی تازه کرد ◈※◈ با دل خود گفت‌وگویی تازه کرد

معنی و مفهوم:
وضو گرفت، صورت و دستش را تازه کرد و با دلش سخن گفت (یعنی راز و نیاز کرد).

آرایه‌های ادبی:

• جناس تام: «تازه کرد» در دو معنی: پاک شدن / نو شدن

• تشخیص: گفتگو با دل

• مراعات نظیر: دست، رو، دل

دانش زبانی:

• فعل‌ها: «تازه کرد» (۲ بار)

• نهاد: محذوف (او)

• مفعول: «دست و روی»، «گفت‌وگو»

تعداد جمله: ۲
۱. با وضویی دست و رویی تازه کرد
۲. با دل خود گفت‌وگویی تازه کرد

۱۹- گفتمش: «پس آن خدای خشمگین ◈※◈ خانه‌اش اینجاست؟ اینجا در زمین؟»

معنی و مفهوم:
از پدرم پرسیدم: خانهٔ همان خدای خشمگین در این مکان روی زمین است؟

آرایه‌های ادبی:

• واج‌آرایی: «خ»

• تکرار: «اینجا»

• استفهام تعجبی: در مصرع دوم

دانش زبانی:

• نهاد: «من» (در «گفتمش»)

• مفعول: «او» (ش)

• مسند: خانه‌اش اینجاست

• قید مکان: در زمین

تعداد جمله: ۳
۱. گفتمش
۲. پس آن خدای خشمگین خانه‌اش اینجاست؟
۳. اینجا در زمین؟

۲۰- گفت: «آری، خانه او بی‌ریاست ◈※◈ فرش‌هایش از گلیم و بوریاست»

معنی و مفهوم:
پدر گفت: بله، خانه خدا ساده و بی‌ریاست و فرش‌هایش از گلیم و حصیر است.

آرایه‌های ادبی:

• مراعات نظیر: خانه، فرش، گلیم، بوریا

• تضاد پنهان: بی‌ریاست در برابر تجمل

• واج‌آرایی: «ر» و «س»

دانش زبانی:

• «خانه او»: نهاد

• «بی‌ریاست»: مسند

• «فرش‌هایش»: نهاد

• «از گلیم و بوریاست»: مسند

تعداد جمله: ۴
۱. گفت
۲. آری
۳. خانه‌ی او بی‌ریاست
۴. فرش‌هایش از گلیم و بوریاست

۲۱- مهربان و ساده و بی‌کینه است ◈※◈ مثل نوری در دل آیینه است

معنی و مفهوم:
خداوند مهربان، ساده و بدون کینه است و مانند نوری درون دل آیینه می‌درخشد.

آرایه‌های ادبی:

• تشبیه: خداوند مثل نوری در آیینه است.

• تشخیص: “دل آیینه”؛ نسبت دادن دل به آیینه یعنی بخشیدن ویژگی انسانی به شیء.

• واج‌آرایی: «ن» و «س»

• تکرار: «است»

تعداد جمله: ۲ تا
۱. مهربان و ساده و بی‌کینه است
۲. مثل نوری در دل آیینه است

۲۲- عادت او نیست خشم و دشمنی ◈※◈ نام او نور و نشانش روشنی»

معنی و مفهوم:
خشم و دشمنی جزو ویژگی‌های خدا نیست. خداوند نوری است که نشانه‌اش روشنی است.

آرایه‌های ادبی:

• واج‌آرایی: حروف «ن»، «ر» و «ش»

• تلمیح: به آیه‌ای از قرآن: «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ»

• مراعات نظیر: نور و روشنی

• تکرار: “او”

دانش زبانی:

• نهادها: عادت او، نام او، نشانش

• مسندها: خشم و دشمنی، نور، روشنی

تعداد جمله: ۳ تا
۱. عادت او خشم و دشمنی نیست
۲. نام او نور (است)
۳. نشانش روشنی (است)

۲۳- تازه فهمیدم: خدایم این خداست ◈※◈ این خدای مهربان و آشناست

معنی و مفهوم:
اکنون متوجه شدم خدای واقعی من همین خدای مهربان و آشناست.

آرایه‌های ادبی:

• تکرار: خدا

• واج‌آرایی: صدای “آ”

• قافیه: خدا، آشنا

• ردیف: (است)

تعداد جمله: ۳ تا
۱. تازه فهمیدم
۲. خدایم این خداست
۳. این خدای مهربان و آشناست

۲۴- دوستی از من به من نزدیک‌تر ◈※◈ از رگ گردن به من نزدیک‌تر

معنی و مفهوم:
خدا دوستی است که حتی از خود من هم به من نزدیک‌تر است، نزدیک‌تر از رگ گردن.

آرایه‌های ادبی:

• تکرار: “نزدیک‌تر”، “من”

• تلمیح: اشاره به آیه قرآن: «و نحن أقرب إلیه من حبل الورید»

• ردیف: به من نزدیک‌تر

• قافیه: من، گردن

تعداد جمله: ۲ تا
۱. دوستی از من به من نزدیک‌تر (است)
۲. از رگ گردن به من نزدیک‌تر (است)

۲۵- می‌توانم بعد از این، با این خدا ◈※◈ دوست باشم، دوست، پاک و بی‌ریا

معنی و مفهوم:
از این به بعد می‌توانم با این خدا دوست باشم؛ دوستی پاک و بی‌ریا.

آرایه‌های ادبی:

• تکرار: دوست

• قافیه: خدا، بی‌ریا

• مراعات نظیر: پاکی و بی‌ریایی

• واج‌آرایی: «د» و «ب»

تعداد جمله: ۳ تا
۱. می‌توانم
۲. بعد از این با این خدا دوست باشم
۳. دوست، پاک و بی‌ریا (باشم)

واژه‌های مهم و معنی کلمات درس ۱ فار سی هشتم:

جمع‌بندی

درس اول فارسی هشتم، «پیش از این‌ها»، سفری شاعرانه به دنیای ذهنی و کودکانه‌ای است که از خدا تصویر یک پادشاه افسانه‌ای می‌سازد. اما با پیشرفت شعر و اندیشه شاعر، این تصور ساده‌انگارانه جای خود را به نگاهی عمیق‌تر، عاشقانه‌تر و عرفانی‌تر می‌دهد. شناخت واژگان، فهم آرایه‌های ادبی و تحلیل معانی این درس، ما را به درک بهتر مفاهیم انسانی، الهی و ادبی در زبان فارسی می‌رساند.