معنی درس ۱ آفرینش همه تنبیه خداوند دل است فارسی نهم + کلمات و آرایه ها
شعر «آفرینش همه تنبیه خداوند دل است» از سعدی، یکی از زیباترین اشعار ادب فارسی است که در آن شاعر با استفاده از قدرت تخیل و زبان هنری، مخاطب را به تفکر درباره آفرینش و عظمت خالق دعوت میکند. این اثر بیانگر ارتباط عمیق میان انسان، طبیعت و خالق جهان است و سرشار از نکات زبانی و ادبی است. در ادامه شعر درس اول فارسی پایه نهم همراه با معنی و توضیحات کامل ارائه میشود.
ابیات، معانی و نکات ادبی درس اول فارسی نهم
۱. بامدادی که تفاوت نکند لیل و نهار ◈ خوش بود دامن صحرا و تماشای بهار
- معنی: صبحگاهی که شب و روز در زیبایی تفاوتی ندارند، رفتن به صحرا و تماشای زیباییهای فصل بهار بسیار لذتبخش است.
- نکات ادبی:
- تضاد: «لیل» (شب) و «نهار» (روز).
- مراعات نظیر: «بامداد، لیل، نهار، صحرا، بهار».
- جناس اختلافی: «نهار» و «بهار».
۲. آفرینش همه تنبیه خداوند دل است ◈ دل ندارد که ندارد به خداوند اقرار
- معنی: تمام پدیدههای خلقت، نشانه و هشدار قدرت خداوند است. کسی که به خدا ایمان ندارد، دل یا خرد واقعی ندارد.
- نکات ادبی:
- تشخیص: «آفرینش» گویا به انسانها هشدار میدهد.
- جناس: «خداوند» (به معنای صاحب و خدا).
۳. این همه نقش عجب بر در و دیوار وجود ◈ هر که فکرت نکند، نقش بود بر دیوار
- معنی: این همه شگفتیهای زیبای جهان که بر روی دیوار هستی نمایان است، برای تفکر انسان است. اگر کسی در آنها نیاندیشد، مانند نقشی بیجان روی دیوار است.
- نکات ادبی:
- تشبیه: جهان به خانهای با «در و دیوار» تشبیه شده است.
- مراعات نظیر: «نقش، در، دیوار، وجود».
۴. کوه و دریا و درختان همه در تسبیحاند ◈ نه همه مستمعی فهم کند این اسرار
- معنی: کوهها، دریاها و درختان همه به تسبیح خدا مشغولند، اما هر کسی نمیتواند این حقیقت را درک کند.
- نکات ادبی:
- تلمیح: اشاره به آیه قرآن (یسبح لله ما فی السماوات…).
- مراعات نظیر: «کوه، دریا، درختان».
۵. خبرت هست که مرغان سحر میگویند ◈ آخر ای خفته، سر از خواب جهالت بردار؟
- معنی: آیا شنیدهای که پرندگان هنگام سحر میگویند: ای انسان غافل، از خواب نادانی و غفلت بیدار شو؟
- نکات ادبی:
- تشخیص: «مرغان سحر» گویا سخن میگویند.
- کنایه: «خواب جهالت» کنایه از نادانی و غفلت.
۶. تا کی آخر چو بنفشه سر غفلت در پیش ◈ حیف باشد که تو در خوابی و نرگس بیدار
- معنی: تا کی مانند گل بنفشه، سر خود را پایین نگه میداری و در غفلت به سر میبری؟ در حالی که گل نرگس بیدار و هوشیار است.
- نکات ادبی:
- تشخیص: بیداری و هوشیاری نرگس.
- تضاد: «خوابی» و «بیدار».
۷. که تواند که دهد میوۀ الوان از چوب ◈ یا که داند که برآرد گل صد برگ از خار؟
- معنی: چه کسی میتواند از چوب خشک، میوههای رنگارنگ به وجود بیاورد؟ یا چه کسی میتواند از بوته خار، گلی پر از برگهای زیبا بسازد؟
- نکات ادبی:
- تضاد: «گل» و «خار».
- پرسش بلاغی: برای تاکید بر قدرت خداوند.
۸. عقل حیران شود از خوشۀ زرین عنب ◈ فهم عاجز شود از حقۀ یاقوت انار
- معنی: عقل انسان از دیدن خوشههای طلایی انگور شگفتزده میشود و فهم او از درک دانههای یاقوتمانند انار عاجز میماند.
- نکات ادبی:
- مراعات نظیر: «عقل، فهم، حقه، یاقوت، انار».
- تشخیص: «عقل حیران» و «فهم عاجز».
۹. پاک و بیعیب خدایی که به تقدیر عزیز ◈ ماه و خورشید مسخر کند و لیل و نهار
- معنی: پاک و بینقص است خداوندی که با حکمت خود، خورشید و ماه را فرمانبردار کرده و شب و روز را تنظیم میکند.
- نکات ادبی:
- تضاد: «ماه» و «خورشید»، «لیل» و «نهار».
- تلمیح: اشاره به قدرت خداوند در قرآن.
۱۰- تا قیامت سخن اندر کرم و رحمت او ◈※◈ همه گویند و یکی گفته نیاید ز هزار
معنی: اگر تمام مردم جهان تا روز قیامت درباره بزرگواری و مهربانی تو صحبت کنند، باز هم نمیتوانند حتی یکی از هزاران لطف تو را بهدرستی توصیف کنند.
واژههای مهم:
- کرم: بزرگواری و بخشش.
- رحمت: لطف و مهربانی.
دانش زبانی:
در گذشته بهجای «در» از واژه «اندر» استفاده میشد. همچنین بسیاری از کلمات مخفف یا متفاوت با امروز نوشته میشدند.
- اندر: حرف اضافه.
- کرم و رحمت او: متمم.
- گفته نیاید: فعل.
- ز: حرف اضافه.
- هزار: متمم.
۱۱- نعمتت بار خدایا، ز عدد بیرون است ◈※◈ شُکرِ اِنعام تو هرگز نکند شُکرگزار
معنی: ای خداوند مهربان! نعمتهای تو بیشمار است و هیچ بندهای نمیتواند به طور کامل از تو قدردانی کند.
واژههای مهم:
- اِنعام: نعمت دادن یا بخشش.
- اَنعام: چهارپایان.
- بار: خالق و آفریننده.
دانش زبانی:
- واژه «اِنعام» به معنای نعمت دادن است، درحالیکه «اَنعام» به چهارپایان اشاره دارد.
- بار خدا: منادا.
- نعمتت: نهاد.
- عدد: متمم.
- بیرون: مسند.
- است: فعل اسنادی.
- شکر انعام تو: مفعول.
۱۲- سعدیا، راست روان گوی سعادت بردند ◈※◈ راستی کن که به منزل نرسد، کج رفتار
معنی: ای سعدی! انسانهای درستکار به خوشبختی و سعادت دست یافتهاند؛ تو نیز درستکاری را پیشه کن، چراکه انسانهای بدکردار هرگز به هدف خود نمیرسند.
واژههای مهم:
- راست روان: انسانهای درستکار و صالح.
- گوی: کنایه از موفقیت و خوشبختی.
- کج رفتار: انسانهای نادرست و بدکار.
نکتههای ادبی:
- راست روان: کنایه از انسانهای صالح.
- کج رفتار: کنایه از انسانهای نادرست.
- گوی سعادت بردن: کنایه از دستیابی به خوشبختی.
- تضاد بین واژههای «راست» و «کج» دیده میشود.
- در عبارت «راستی کن که به منزل نرسد، کج رفتار»، مصراع دوم یک مَثَل است.
دانش زبانی:
- در واژه «سعدیا»، حرف «الف» در انتهای آن نشانه ندا است و کلمه بعد از آن (سعدیا) منادا محسوب میشود.
- راست روان گوی سعادت بردند: جمله خبری.
- راستی کن: جمله امری.
- که به منزل نرسد، کج رفتار: جمله شرطی.
معنی کلمات درس ۱ فارسی نهم
بامداد: سپیده دم
لیل: شب
نهار: روز
خوش: نیکو، پسندیده
آفرینش: خلقت
تنبیه: بیدار کردن، هوشیار کردن
خداوند دل ← خداوند: صاحب
دل ندارد که ندارد ← که: آنکه
اقرار: اعتراف
نقش عجب: تصویر شگفتانگیز
فکرت: تفکر
نقش: نقاشی
تسبیح: ستایش خدا
مستمع: شنونده
اَسرار: جمع سر؛ رموز
مرغان سحر: پرندگان آوازخوان در صبح
خفته: خوابیده
جهالت: نادانی
چو: مثل
غفلت: بیخبری
که تواند ← که: چه کسی
الوان: جمع لون؛ رنگارنگ
داند: میتواند
خار: تیغ
حیران: شگفتزده
زرین: طلایی
عنب: انگور
عاجز: ناتوان
حقّه: صندوقچهی جواهرات
یاقوت: سنگ زینتی
عیب: ایراد
مسخّر: رام شده، تسخیر شده اندر
کَرَم: دربارهی بخشش
رحمت: مهربانی
ز عدد بیرون است: قابل شمارش نیست
اِنعام: نعمت دادن (اَنعام: چهارپایان)
راستروان: روندگان به راه راست
سعادت: خوشبختی
منزل: مقصد
کج رفتار: انسان بدکار
قصاید: جمع قصیده
جمعبندی
شعر سعدی در درس اول فارسی نهم، ما را به تفکر در شگفتیهای آفرینش و عظمت خالق فرا میخواند. او با استفاده از زبان دلنشین، تصاویر بدیع و آرایههای ادبی، مفاهیم بلند ایمانی را به شیوهای جذاب بیان میکند. این شعر فرصتی است برای یادگیری، تأمل و لذت بردن از زیباییهای ادبیات فارسی.
دانلود با موبایل » روی دکمه دانلود چند ثانیه انگشتتان را نگه دارید سپس گزینه بارگیری پیوند یا (save link) را انتخاب کنید.
دانلود با کامپیوتر » روی دکمه دانلود کلیک راست کرده و گزینه save link as را انتخاب کنید.
مطالب زیر را حتما بخوانید
-
سوالات دفاعی نهم درس ۱۰ پدافند غیرعامل با جواب
26 بازدید
-
سوالات دفاعی نهم درس ۹ شناخت و مقابله با جنگ نرم با جواب
43 بازدید
-
سوالات دفاعی نهم درس ۸ نظام جمع و شیوههای رزم انفرادی با جواب
37 بازدید
-
سوالات دفاعی نهم درس ۷ سرباز اسلام- سردار دلها با جواب
72 بازدید
-
سوالات دفاعی نهم درس ۶ مردان مبارز و زنان قهرمان با جواب
24 بازدید
-
جواب درس پنجم (مهارتهای زندگی موفق کداماند؟) تفکر و سبک زندگی هشتم
47 بازدید
دیدگاهتان را بنویسید