معنی درس سوم فارسی دهم + لغات و آرایه های ادبی

درس سوم فارسی پایه دهم، تحت عنوان “پاسداری از حقیقت”، از آثار ادبی برجسته‌ای است که در قالب اشعار و نثر ادبی به شرح فداکاری و بزرگواری امام حسین (ع) و پیام عاشورا می‌پردازد. این درس با استفاده از آرایه‌های ادبی، کلمات زیبا، و تشبیهات عمیق، ارزش‌های اخلاقی و انسانی را برجسته می‌کند. در ادامه، به بررسی معنی ابیات، لغات مهم و آرایه‌های ادبی این درس پرداخته شده است.

معنی درس اول فارسی دهم و آرایه‌های ادبی آن

۱. درختان را دوست می‌دارم

درختان را دوست می‌دارم
که به احترام تو قیام کرده‌اند
و آب را
که مهر مادر توست
خون تو شرف را سرخگون کرده است
شفق، آینه‌دار نجابتت
و فلق، محرابی
که تو در آن
نماز صبح شهادت گزارده‌ای

معنی: این ابیات به توصیف جایگاه والای امام حسین (ع) می‌پردازد. شاعر بیان می‌کند که درختان به احترام او قیام کرده‌اند و آب به عنوان مهریه حضرت فاطمه (س) محترم است. خون امام، شرف را آراسته و غروب و طلوع خورشید یادآور نجابت و شهادت او هستند.

آرایه‌های ادبی:

• تشخیص: درختان قیام کرده‌اند.
• تلمیح: اشاره به مهریه حضرت زهرا (س).
• تشبیه: فلق به محراب تشبیه شده است.
• کنایه: سرخگون کردن خون کنایه از شرافت بخشیدن است.

۲. در فکر آن گودالم

در فکر آن گودالم
که خون تو را مکیده است
هیچ گودالی چنین رفیع ندیده بودم
در حضیض هم می‌توان عزیز بود
از گودال بپرس

معنی: شاعر به محل شهادت امام حسین (ع) اشاره دارد و آن را به عنوان مکانی با عظمتی بی‌نظیر می‌داند. او معتقد است که حتی در پست‌ترین مکان‌ها نیز می‌توان به عزت و بزرگواری دست یافت.

آرایه‌های ادبی:

• تشخیص: گودال خون را مکیده است.
• تلمیح: اشاره به شهادت امام حسین (ع).
• تناقض: رفیع بودن گودال.

۳. شمشیری که بر گلوی تو آمد

شمشیری که بر گلوی تو آمد
هر چیز و همه چیز را در کائنات
به دوپاره کرد:
هر چه در سوی تو، حسینی شد
دیگر سوی یزیدی…

معنی: شهادت امام حسین (ع) جهان را به دو بخش تقسیم کرد؛ یک سو حامیان حق و عدالت (حسینی) و سوی دیگر، طرفداران باطل و ستم (یزیدی).

آرایه‌های ادبی:

• تضاد: حسینی و یزیدی.
• تشبیه: مرگ امام به معیاری برای سنجش حق و باطل تشبیه شده است.
• تشخیص: مرگ زندگی را به سخره گرفته است.

۴. تو تنها تراز شجاعت

تو تنها تراز شجاعت
در گوشه روشن وجدان تاریخ ایستاده‌ای
به پاسداری از حقیقت
و صداقت

معنی: امام حسین (ع) نمادی از شجاعت و حقیقت در تاریخ بشریت است که همواره در وجدان‌های بیدار به عنوان الگویی برای پاسداری از حق حضور دارد.

آرایه‌های ادبی:

• تشخیص: وجدان تاریخ.
• تشبیه: عقل به کودک تشبیه شده است.
• کنایه: کلاه از سر افتادن کنایه از تحیر و شگفتی است.

جمع‌بندی

درس سوم فارسی دهم با بهره‌گیری از مفاهیم عمیق دینی و انسانی، حقیقت و شجاعت را در شخصیت امام حسین (ع) و قیام عاشورا برجسته می‌کند. استفاده از آرایه‌های ادبی همچون تشخیص، تلمیح، تضاد و تشبیه در این درس، بر زیبایی و تاثیرگذاری مفاهیم افزوده است. این درس، پیامی ماندگار از حق‌طلبی و ایستادگی در برابر ظلم را به مخاطبان منتقل می‌کند و الهام‌بخش ارزش‌های اخلاقی است که در زندگی روزمره نیز قابل بهره‌برداری هستند.