معنی درس دوم فارسی دهم + لغات و آرایه های ادبی

درس دوم فارسی پایه دهم با عنوان “از آموختن، ننگ مدار” بخشی از کتاب ارزشمند “قابوس‌نامه” نوشته عنصرالمعالی کیکاووس است. این متن با رویکرد اخلاقی و پندآموز خود، نکات ارزنده‌ای درباره رفتار و منش انسانی ارائه می‌دهد. در این مقاله به بررسی معنای درس، لغات مهم و آرایه‌های ادبی آن پرداخته‌ایم تا دانش‌آموزان درک عمیق‌تری از مفاهیم درس پیدا کنند.

معنی متن درس دوم فارسی دهم

تا توانی از نیکی کردن میاسا و خود را به نیکی و نیکوکاری به مردم نمای: تا می‌توانی از انجام کارهای نیک غفلت نکن و خود را با خوبی‌ها و نیکوکاری به مردم نشان بده.

چون نمودی به خلاف نموده مباش: زمانی که خود را نشان دادی، برخلاف آن رفتار نکن.

به زبان دیگر مگو و به دل دیگر مدار: چیزی نگوی که در دلت به آن باور نداری.

تا گندم نمای جو فروش نباشی: ظاهر خود را درست و باطن را نادرست نشان نده (کنایه از دورویی).

و اندر همه کاری داد از خویشتن بده: در همه کارها عدالت را در حق خودت رعایت کن.

که هر که داد از خویشتن بدهد، از داور مستغنی باشد: کسی که به عدالت رفتار کند، از قضاوت دیگران بی‌نیاز است.

و اگر غم و شادیت بود، به آن کس گوی که او تیمار غم و شادی تو دارد: اگر غم یا شادی داری، به کسی بگو که از حال تو مراقبت می‌کند.

و اثر غم و شادی بیش مردمان، بر خود پیدا مکن: آثار غم و شادی خود را نزد دیگران آشکار نکن.

و به هر نیک و بد، زود شادان و زود اندوهگین مشو: به سرعت با رخدادهای خوب یا بد خوشحال یا ناراحت نشو؛ این کار، ویژگی کودکان است.

بدان کوش که به هر محالی از حال و نهاد خویش بنگردی: تلاش کن در برابر هر موضوع غیرممکنی، وضعیت و شخصیت خود را بررسی کنی.

که بزرگان به هر حق و باطلی از جای نشوند: افراد بزرگ با هر حقیقت یا باطلی تحت تأثیر قرار نمی‌گیرند.

و هر شادی که بازگشت آن به غم است، آن را شادی مشمر: هر شادمانی که نتیجه‌اش اندوه باشد، شادی محسوب نکن.

و به وقت نومیدی امیدوارتر باش: در لحظات ناامیدی، بیشتر امیدوار باش.

و نومیدی را در امید، بسته دان و امید را در نومیدی: امید و ناامیدی را به هم وابسته بدان.

رنج هیچ کس ضایع مکن: زحمت کسی را بیهوده نکن.

همه کس را به سزا، حق شناس باش: نسبت به همه، به‌درستی و شایستگی، قدردان باش.

خاصه قرابت خویش را چندان که طاقت باشد با ایشان نیکی کن: مخصوصاً با خویشاوندان خود، تا جایی که می‌توانی نیکی کن.

و پیران قبیله خویش را حرمت دار: به بزرگان قبیله خود احترام بگذار.

و لیکن به ایشان مولع مباش تا همچنان که هنر ایشان همی بینی، عیب نیز بتوانی دید: اما نسبت به آنها وابستگی شدید نداشته باش تا بتوانی هم هنر و هم عیب‌هایشان را ببینی.

و از آموختن، ننگ مدار تا از ننگ رسته باشی: از یادگیری خجالت نکش تا از ننگ رها شوی.

لغات و معانی درس ۲ ادبیات دهم

• نمای / نمودی / نموده: نشان دادن، ارائه دادن.
• مستغنی: بی‌نیاز.
• تیمار داشتن: مراقبت و توجه.
• فعل: عمل، کار.
• محال: غیرممکن.
• بسته دان: وابسته بدان.
• ضایع: بی‌ارزش، باطل.
• مولع: حریص.
• رستن: رهایی.
• گندم نما: ظاهر درست.
• جو فروش: باطن نادرست.

آرایه‌های ادبی درس دوم فارسی دهم

• کنایه:
  • “گندم نمای جو فروش” (کنایه از دورویی و ریاکاری)
  • “داد از خویشتن بده” (کنایه از رعایت عدالت)
• مقابله:
  • “امید و نومیدی” (مفهوم متضاد در کنار یکدیگر)
  • “غم و شادی” (مفاهیم متضاد در متن)
• مراعات نظیر:
  • “غم، شادی، امید، نومیدی” (همگی مفاهیمی مرتبط با احساسات انسانی)

جمع‌بندی

درس دوم فارسی دهم با ارائه مفاهیم عمیق اخلاقی و توصیه‌های ارزشمند درباره زندگی، رفتار و تعامل انسانی، به‌خوبی اهمیت عدالت، نیکی و دوری از ریاکاری را نشان می‌دهد. آشنایی با لغات مهم و آرایه‌های ادبی متن نیز به درک بهتر این مفاهیم کمک می‌کند. بهره‌گیری از این آموزه‌ها، راهنمایی مؤثر برای زندگی اخلاقی و انسانی خواهد بود.