سوالات متن فلسفه دوازدهم انسانی درس ششم خدا در فلسفه (۲) با جواب

درس ششم فلسفه پایه دوازدهم انسانی با عنوان “خدا در فلسفه (۲)” به بررسی استدلال‌های فلاسفه اسلامی درباره وجود خدا و وابستگی جهان به او می‌پردازد. این درس شامل مباحث مهمی مانند برهان‌های فارابی و ابن سینا، نظریه امکان فقری ملاصدرا و تأثیر وجود خدا در زندگی انسان است. در ادامه، مجموعه‌ای از سوالات همراه با پاسخ ارائه می‌شود که به درک بهتر این موضوع کمک می‌کند.

سوالات و پاسخ‌های درس ۶ فلسفه دوازدهم انسانی

۱. فارابی برای اثبات وجود خدا از چه استدلالی استفاده می‌کند؟
✅ در جهان اطراف ما، تمامی موجودات معلول هستند، به این معنا که وجودشان به علت دیگری وابسته است. برای اینکه یک معلول به وجود بیاید، علت آن باید پیش‌تر موجود باشد. اگر در این زنجیره علتی غیرمشروط نباشد، تسلسل بی‌پایان رخ خواهد داد که محال است. بنابراین، باید علتی وجود داشته باشد که خود به علتی دیگر وابسته نباشد و این علت همان خداست.

۲. تسلسل علل نامتناهی به چه معناست؟
✅ یعنی اگر سلسله علل تا بی‌نهایت ادامه یابد و به علتی برسیم که خود معلول نباشد، وجود آن علت اصلی از بین می‌رود و این امر غیرممکن است.

۳. ابن سینا چه برهانی را برای اثبات وجود خدا مطرح کرده است؟
✅ الف) تمام موجودات این جهان در ذات خود نسبت به وجود و عدم در حالت تردید هستند، یعنی “ممکن الوجود” می‌باشند.
ب) برای اینکه یک ممکن الوجود به وجود برسد، نیازمند یک “واجب الوجود” است که خودش نیازمند هیچ علتی نباشد.
ج) در نتیجه، جهان به یک واجب الوجود نیاز دارد که علت اصلی همه چیز باشد، و آن همان خداوند است.

۴. ابن سینا واجب الوجود را به چند دسته تقسیم می‌کند؟
✅ واجب الوجود به دو نوع تقسیم می‌شود:
۱. واجب الوجود بالذات: که وجودش از خودش است و نیازی به علت ندارد (خداوند).
۲. واجب الوجود بالغیر: که وجودش به علت دیگری بستگی دارد (سایر موجودات عالم).

۵. واجب الوجود بالذات چیست؟
✅ واجب الوجود بالذات موجودی است که هستی‌اش ضروری است و این ضرورت از درون خود او ناشی می‌شود، نه از یک علت بیرونی.

۶. پیام اساسی ابن سینا درباره منشأ هستی چیست؟
✅ او بر این باور است که تمام موجودات از نظر ذات خود ممکن الوجود هستند، اما چون در حال حاضر وجود دارند، واجب الوجود بالغیر محسوب می‌شوند. این یعنی هستی آن‌ها از وجود واجب الوجود بالذات (خدا) سرچشمه می‌گیرد.

۷. نظریه امکان فقری (فقر وجودی) از سوی کدام فیلسوف مطرح شده و مفهوم آن چیست؟
✅ ملاصدرا این نظریه را مطرح کرد. بر اساس این نظریه، اگر به جهان و موجودات آن بنگریم، متوجه می‌شویم که همه آن‌ها به نوعی نیازمند و وابسته‌اند. این وابستگی را ملاصدرا “امکان فقری” نامید. از آنجایی که هر موجود نیازمندی باید به یک منبع بی‌نیاز متصل باشد، نتیجه می‌گیریم که تمامی هستی به خداوند وابسته است.

۸. از دیدگاه ملاصدرا، چند نوع وجود داریم؟
✅ ۱. وجود مستقل و بی‌نیاز: که همان خداوند است.
۲. وجودهای نیازمند و وابسته: که شامل تمام موجودات دیگر می‌شود.

۹. نظریه امکان فقری چه نتیجه‌ای دارد؟
✅ این نظریه نشان می‌دهد که تمام هستی، در ذات خود، به خداوند نیازمند است و بدون او استقلالی ندارد. اگر لحظه‌ای پرتو عنایت الهی از جهان برداشته شود، همه چیز از بین خواهد رفت.

۱۰. معیارهای یک زندگی معنادار از دیدگاه فلاسفه مسلمان چیست؟
✅ ۱. درک و پذیرش اینکه جهان دارای هدف و غایت است.
۲. شناخت اینکه انسان موجودی هدفمند است و این هدف را تعیین کند.
۳. اعتقاد به اینکه انسان گرایشی به خیر و زیبایی دارد.
۴. پذیرفتن اینکه آرمان‌های معنوی برتر از نیازهای مادی هستند.
۵. احساس مسئولیت در برابر وجودی متعالی (خداوند).

۱۱. ابن سینا عشق را چگونه تعریف می‌کند؟
✅ او عشق را این‌گونه توصیف می‌کند: هر موجودی به واسطه ذات خود، همواره در جستجوی کمالات و خیرات است و از بدی‌ها دوری می‌کند. این اشتیاق درونی که موجب تداوم حیات موجودات می‌شود، همان عشق است.

۱۲. مشخص کنید که عبارات زیر صحیح یا غلط هستند:
✅ ۱. ابن سینا معتقد است که افزایش تعداد موجودات، نیاز آن‌ها را به واجب الوجود برطرف نمی‌کند. (✔ صحیح)
✅ ۲. از نظر فلاسفه مسلمان، وجود خدا را می‌توان با استدلال عقلی اثبات کرد. (✔ صحیح)
✅ ۳. وجود علت وابسته به وجود معلول است و علت تنها در صورت وجود معلول به وجود می‌آید. (❌ غلط)

۱۳. پیام فلسفی اشعار زیر چیست و به کدام نظریه اشاره دارند؟

🔹 “بود نامحرمان را چشم و دل کور / وگرنه هیچ ذره نیست بی نور”
✅ این شعر بیان می‌کند که تمام موجودات، حتی کوچک‌ترین ذره‌های عالم، نیازمند نور و وجود خداوند هستند و بدون او هیچ استقلالی ندارند. این مفهوم مرتبط با نظریه امکان فقری ملاصدرا است.

🔹 “فلک جز عشق محرابی ندارد / جهان بی خاک عشق آبی ندارد”
✅ این بیت نشان می‌دهد که عشق تنها مختص انسان نیست، بلکه کل جهان هستی بر اساس عشق بنا شده است. این مفهوم با تعریف عشق از دیدگاه ابن سینا هم‌خوانی دارد.

۱۴. فیلسوفان مسلمان وجود خدا را به چه چیزی تشبیه کرده‌اند؟
✅ آن‌ها خداوند را به آب تشبیه کرده‌اند. همان‌طور که آب برای بقای جسم انسان ضروری است، خداوند نیز برای بقای معنوی انسان ضروری است. ابتدا باید وجود آب را با حواس خود درک کنیم و سپس از آن استفاده کنیم. در مورد خداوند نیز ابتدا باید از طریق عقل و تفکر به وجود او پی ببریم و سپس با برقراری ارتباط معنوی، زندگی معناداری را شکل دهیم.

جمع‌بندی

درس ششم فلسفه دوازدهم، مبانی فلسفی اثبات وجود خدا را از دیدگاه فلاسفه بزرگی چون فارابی، ابن سینا و ملاصدرا بررسی می‌کند. استدلال‌های آنان نشان می‌دهد که جهان بدون وجود خداوند نمی‌تواند تداوم داشته باشد و همه موجودات به او نیازمندند. علاوه بر این، مفهوم زندگی معنادار، عشق و تأثیر وجود خدا بر حیات بشری نیز در این درس مورد توجه قرار گرفته است. آشنایی با این مباحث می‌تواند درک عمیق‌تری از رابطه بین انسان، جهان و خداوند ایجاد کند.