معنی درس ۷ پرتو امید فارسی نهم + کلمات و آرایه ها

درس هفتم کتاب فارسی پایه نهم با عنوان “پرتو امید”، شعرهایی از حافظ شیرازی را شامل می‌شود که به انسان‌ها امید می‌دهد و به آن‌ها یادآوری می‌کند که در مواجهه با مشکلات زندگی، باید صبر و شکیبایی پیشه کرد. در این شعرها، حافظ به بیان نکات مهمی درباره صبر در برابر سختی‌ها و عدم ناامیدی از شرایط می‌پردازد. این شعرها با استفاده از آرایه‌های ادبی مختلف و کلمات زیبا، به انسان‌ها روحیه‌ای تازه می‌بخشد.

معنی شعر یوسف صفحه ۵۵ فارسی نهم

1. یوسف گم گشته باز آید به کنعان غم مخور ◈※◈ کلبه احزان، شود روزی گلستان، غم مخور
   در این بیت حافظ از قصه حضرت یوسف (ع) استفاده می‌کند و به خواننده امید می‌دهد که در نهایت، مشکلات برطرف می‌شود و روزهای سخت به خوشی تبدیل خواهند شد. این شعر به معنای این است که نباید از دست دادن چیزی را غمگین شویم، چرا که همیشه شرایط تغییر می‌کند و دوباره خوشبختی به سراغ ما خواهد آمد.

2. ای دل غمدیده، حالت بِه شود، دل بد مکن ◈※◈ وین سر شوریده، باز آید به سامان، غم مخور
   حافظ به دل غمگین می‌گوید که نباید نگرانی به دل راه دهد، زیرا وضعیت از این پس بهتر خواهد شد و مشکلات و نگرانی‌ها برطرف می‌شوند. این بیت اشاره به امیدواری و آرامش در دل دارد.

3. دور گردون، گر دو روزی بر مراد ما نرفت ◈※◈ دائماً یکسان نباشد حال دوران، غم مخور
   در این بیت به تغییرات زمان اشاره می‌شود و به انسان‌ها یادآوری می‌کند که دوران همیشه یکسان نیست و لحظات سخت در نهایت به پایان خواهند رسید.

4. هان مشو نومید! چون واقف نِه ای از سرّ غیب ◈※◈ باشد اندر پرده، بازی‌های پنهان، غم مخور
   این بیت به انسان‌ها می‌گوید که نباید از شرایط فعلی ناامید شوند، زیرا از اسرار و رموز جهان بی‌خبرند و بسیاری از اتفاقات و تغییرات در پشت پرده در حال وقوع است که نمی‌توان به راحتی آن‌ها را درک کرد.

5. ای دل ار سیل فنا بنیاد هستی بر کَند ◈※◈ چون تو را نوح است کشتیبان، ز توفان، غم مخور
   حافظ در این بیت به دل می‌گوید که حتی اگر همه چیز نابود شود، به دلیل داشتن کشتیبان، همچون حضرت نوح (ع)، نگرانی از آینده نداشته باشد، زیرا همیشه راه نجاتی وجود خواهد داشت.

6. در بیابان گر به شوق کعبه، خواهی زد قدم ◈※◈ سرزنش‌ها گر کُند خار مغیلان، غم مخور
   حافظ در این بیت به مسافرانی که در راه رسیدن به هدف‌های بزرگ هستند، توصیه می‌کند که نباید از سختی‌ها و رنج‌ها بترسند، زیرا هدف بزرگ خود را در نظر داشته باشند.

7. گرچه منزل، بس خطرناک است و مقصد، بس بعید ◈※◈ هیچ راهی نیست، کان را نیست پایان، غم مخور
   این بیت به انسان‌ها می‌گوید که هر راهی که در زندگی انتخاب کنند، در نهایت به مقصد خواهد رسید و نباید از خطرات و دشواری‌های راه هراس داشت.

8. حافظا! در کنج فقر و خلوت شب‌های تار ◈※◈ تا بوَد وِردت دعا و درسِ قرآن، غم مخور
   در این بیت حافظ می‌گوید که حتی در شرایط سخت و فقر، زمانی که انسان در دل خود یاد خداوند و قرآن را دارد، نباید غمگین باشد، زیرا این یاد خدا به انسان آرامش می‌دهد.

آرایه‌های ادبی در هفتم فارسی نهم

در این شعرها، حافظ از آرایه‌های ادبی متعددی استفاده کرده است. برخی از مهم‌ترین آرایه‌های ادبی در این شعرها شامل موارد زیر است:

• مراعات نظیر: در این آرایه، واژه‌های مشابه در کنار هم آمده‌اند تا تأکید بیشتری بر معنا بگذارند. مانند “یوسف” و “کنعان”، “کلبه” و “احزان”.

• تلمیح: در این آرایه، به داستان‌های معروف و مذهبی مانند داستان حضرت یوسف و حضرت نوح اشاره شده است.

• تشخیص: در این آرایه، شاعر به طور غیر مستقیم اشیاء یا مفاهیم را انسان‌گونه کرده است، مانند خطاب به دل و سر.

• تناسب: در این آرایه، ویژگی‌هایی که با هم تناسب دارند، در کنار هم آمده‌اند، مانند “دل” و “سر”، “شوریده” و “سامان”.

• جناس: در این آرایه، واژه‌ها با ظاهر مشابه ولی معانی متفاوت در کنار هم آمده‌اند، مانند “گر” و “بر”، “دور” و “دو”.

معنی کلمات پرتو امید صفحه ۵۴ فارسی نهم

• پرتو: روشنایی

• تباهی: آشفتگی، نابه‌سامانی

• دیوان: کتاب شعر شاعران

• پدیدار: آشکار، پیدا

• نامه‌ی زندگی: نامه: کتاب

• جسورانه: دلیرانه، باشجاعت

• زیستن: زندگی کردن

• طنز: خنده‌ی تلخ، خندیدن از روی گلایه

• حکیم: خردمند، دانا

• ظریف: دقیق، بادقت

• متفکر: اندیشمند

• کارساز: مؤثّر، مفید

• فرزانه: دانشمند

• طعن: طعنه، سرزنش

• عرفان: شناخت خدا

• لعن: نفرین

• عواطف: جمع عاطفه

• هجو: شعری که به سرزنش و برشمردن عیب‌ها می‌پردازد

• ژرف: عمیق، وسیع

• می‌آمیزد: مخلوط می‌کند

• نگرش: نوع نگاه، نوع تفکر

• دلپذیر: دوست‌داشتنی

• مشخصه: ویژگی

• می‌آموزد: یاد می‌دهد

• برجسته: مورد توجه

• رهنمود: پیشنهاد، راهنمایی

• انتقاد: نقد کردن

• پند: نصیحت

• باز آید: برمی‌گردد

• هستی: عالم

• کنعان: نام شهری در فلسطین، سرزمین حضرت یعقوب (ع)

• برکند: از بین ببرد

• اَحزان: جمع حُزن، غم‌ها و اندوه‌ها

• چون: وقتی که

• دل غمدیده: دل غمگین (خطاب به خود شاعر)

• کشتیبان: ناخدای کشتی

• به: بهتر

• توفان: خروشانی، غوغا

• شوریده: آشفته، به هم ریخته

• شوق: علاقه، میل

• سامان: آرام و قرار، نظم

• سرزنش: ملامت، طعنه

• دور گردون: گردش روزگار

• مغیلان: درختچه‌های خاردار که در بیابان‌ها می‌روند

• مراد: میل، آرزو، خواست

• بس: بسیار، خیلی زیاد

• دائماً: همیشه

• بعید: دور

• هان: بدان و آگاه باش

• کان: که آن

• نومید: ناامید

• فقر: تهی‌دستی، تنگ‌دستی

• وافق: باخبر، آگاه

• خلوت: تنهایی

• نهای: نیستی

• تار: تاریک

• سر: راز، رمز

• ورد: ذکر و دعای زیر لب

• غیب: عالم ملکوت، عالم بالا

• غواص: شناگر زیر دریا

• اندر پرده: پشت پرده

• اندیشه کند: بترسد

• ار: اگر

• کام: دهان

• فنا: نابودی، نیستی

• گرانمایه: باارزش

• بنیاد: اساس، پایه

• چنگ: دست

جمع‌بندی

شعر “پرتو امید” در درس هفتم فارسی نهم، مجموعه‌ای از اشعار حافظ است که به انسان‌ها امید می‌دهد و آن‌ها را تشویق به صبر و شکیبایی در برابر سختی‌های زندگی می‌کند. این اشعار با استفاده از آرایه‌های ادبی و واژه‌های زیبا، به ما یادآوری می‌کنند که در هر شرایطی نباید از زندگی ناامید شویم و باید به تغییرات مثبت آینده امیدوار باشیم. از سوی دیگر، حافظ با اشاره به داستان‌های دینی و فرهنگی، درصدد است تا نشان دهد که هر سختی و چالشی در زندگی به پایان می‌رسد و تنها کافی است که به آینده امیدوار باشیم.