معنی درس ۱۶ آرزو فارسی نهم + کلمات و آرایه ها

درس شانزدهم کتاب فارسی پایه نهم با عنوان «آرزو» یکی از زیباترین و پراحساس‌ترین درس‌های این کتاب است که مجموعه‌ای از اشعار شاعر بزرگ، پروین اعتصامی، و همچنین متن نثری سرشار از پند و آرزو برای آینده‌ی نسل جوان را دربر دارد. در این درس، نویسنده با زبانی صمیمی و ادیبانه، مهم‌ترین ارزش‌ها و ویژگی‌هایی که هر انسان باید در زندگی به آن‌ها توجه کند را بیان می‌کند. در ادامه، به بررسی معنی دقیق‌تر بخش‌های مختلف این درس به همراه واژگان مهم و آرایه‌های ادبی می‌پردازیم.

معنی شعر صفحه ۱۱۷ فارسی نهم

🔹 چون چراغ لاله سوزم در خیابان شما ◈※◈ ای جوانان عجم جان من و جان شما
معنی: ای جوانان ایرانی‌تبار، من وجودی دارم سرشار از شور و نور، مانند چراغی فروزان در میان کوچه‌ها و راه‌های زندگی شما می‌تابم؛ دل من با دل‌های شما پیوند خورده است.

واژه‌های مهم:

• چراغ لاله: چراغ شیشه‌ای زینتی به شکل گل لاله

• عجم: مردم فارسی‌زبان

آرایه‌های ادبی:

• تشبیه: “چون چراغ لاله سوزم” → من مانند چراغی روشن هستم

• مراعات نظیر: چراغ و سوز

• تکرار: جان من و جان شما

• واج‌آرایی: صدای «ج» در «جوانان عجم جان»

🔹 حلقه گِرد من زنید، ای پیکران آب و گِل ◈※◈ آتشی در سینه دارم از نیاکان شما
معنی: ای انسان‌های خاکی و فانی، پیرامون من گرد آیید، چرا که من درون خود آتشی افروخته از فرهنگ، دانش و غیرت نیاکان شما را دارم.

واژه‌های مهم:

• پیکران آب و گل: انسان‌ها

• نیاکان: گذشتگان، اجداد

آرایه‌های ادبی:

• مجاز: پیکران آب و گل → اشاره به انسان‌ها

• استعاره: آتش → فرهنگ

• مجاز: سینه → دل یا مرکز احساسات

معنی صفحه ۱۱۸ فارسی نهم

🔹 پیش از هر چیز برایت آرزومندم که به خوبی‌ها عشق بورزی و نیکان و نیکویی‌ها نیز به تو روی بیاورند.
معنی: پیش از هر خواسته‌ای، برایت آرزو دارم که با دل و جان به خوبی‌ها دل ببندی و نیکان و نیکی‌ها نیز به سویت گرایش یابند.

واژه‌های مهم:

• آرزومندم: آرزو دارم

• نیکان: افراد صالح

• نیکویی: خوبی و زیبایی اخلاقی

🔹 آرزو دارم دوستانی داشته باشی، برخی نادوست و برخی دوست‌دار که دست‌کم، یکی در جمعشان مورد اعتمادت باشد.
معنی: امیدوارم که در زندگیت دوستانی داشته باشی؛ بعضی از آن‌ها شاید دوست واقعی نباشند و برخی از صمیم قلب دوستت بدارند؛ اما حداقل یکی از آن‌ها شایسته اعتماد کامل تو باشد.

واژه‌های مهم:

• نادوست: دشمن پنهان، بی‌وفا

• دوست‌دار: صمیمی و واقعی

• دست‌کم: حداقل

آرایه‌های ادبی:

• تضاد: نادوست و دوست‌دار

• کنایه: مورد اعتماد بودن → اشاره به فرد مطمئن

🔹 چون زندگی بدین گونه است، برایت آرزومندم که دشمن نیز داشته باشی، نه کم و نه زیاد، درست به اندازه، تا گاهی باورهایت را مورد پرسش قرار دهند، که دست‌کم یکی از آنها اعتراضش، به حق باشد، تا زیاده به خودت غرّه نشوی.
معنی: چون ماهیت زندگی چنین است، برایت می‌خواهم که دشمنانی هم داشته باشی، نه بیش از حد و نه خیلی کم، بلکه به اندازه‌ای معقول تا گاهی دیدگاه‌ها و باورهایت را به چالش بکشند؛ و دست‌کم یکی از آن‌ها نقدی درست و بجا داشته باشد تا باعث شود دچار غرور و خودبینی نشوی.

واژه‌های مهم:

• باور: عقیده

• اعتراض: مخالفت

• به حق: منصفانه

• غرّه: خودخواه شدن

آرایه‌های ادبی:

• تضاد: کم و زیاد

• تکرار: واژه «نه» برای تأکید

معنی صفحه ۱۱۹ درس آرزو فارسی نهم

✦ هم‌چنین، برایت آرزومندم صبور باشی
نه با کسانی که اشتباهات کوچک می‌کنند
که این کار ساده‌ای است
بلکه با کسانی که اشتباهات بزرگ می‌کنند.

معنی: امیدوارم در برابر کسانی که اشتباه‌های بزرگ‌تری انجام می‌دهند نیز بردباری و صبر داشته باشی؛ نه فقط کسانی که خطاهای جزئی دارند، چون این کار ساده‌ای‌ست.

واژه‌های مهم:
صبور: شکیبا، بردبار
خطا: اشتباه

آرایه‌های ادبی:
تضاد: کوچک و بزرگ

✦ امیدوارم به پرنده‌ای دانه بدهی و به آواز مرغ سحری گوش کنی وقتی که آواز سحرگاهی‌اش را سر می‌دهد. چرا که از این راه احساسی زیبا خواهی یافت، به رایگان.

معنی: امیدوارم پرنده‌ای را تغذیه کنی و وقتی پرنده‌ای در سحر آواز سر می‌دهد، با حوصله به نوایش گوش بسپاری، چون این کار احساسی خوب و رایگان به تو می‌بخشد.

واژه‌های مهم:
مرغ سحری: پرنده‌ی آوازخوان صبحگاهی
به رایگان: بی‌هیچ هزینه‌ای

آرایه‌های ادبی:
آواز سر دادن: کنایه از آواز خواندن

✦ امیدوارم که دانه‌ای هم بر خاک بیفشانی،
هر چند خُرد بوده باشد
و با روییدنش همراه شوی
تا دریایی چقدر زندگی در یک درخت جریان دارد.

معنی: امیدوارم حتی دانه‌ی کوچکی بر زمین بکاری و با رشد آن همراه شوی تا بفهمی چگونه روح زندگی در وجود یک درخت جاری است.

واژه‌های مهم:
خُرد: کوچک
حیات: زندگی

آرایه‌های ادبی:
بیفشانی، خاک، دانه: مراعات نظیر
افشاندن بر خاک: کنایه از کاشتن
زندگی در درخت جریان دارد: تشخیص

✦ آرزومندم اگر به پول و ثروتی رسیدی،
آن را پیش رویت بگذاری و بگویی:
این دارایی من است.
فقط برای اینکه آشکار شود کدامتان ارباب دیگری است!

معنی: اگر به ثروت دست یافتی، امیدوارم بتوانی به آن نگاه کنی و بررسی کنی که آیا تو بر آن حکومت داری یا آن بر تو حکومت می‌کند.

واژه‌های مهم:
دارایی: سرمایه
چیره بودن: غلبه داشتن

آرایه‌های ادبی:
تشخیص: دارایی فرمانروایی می‌کند
تضاد: فرمان دادن و فرمان‌بردن (ارباب و خدمتگزار)

✦آری، پول ارباب بدی است؛ اما خدمتگزار خوبی است.

معنی: پول اگر فرمانروای انسان شود، او را به فساد می‌کشاند، ولی اگر انسان از آن درست استفاده کند، بسیار سودمند خواهد بود.

واژه‌های مهم:
ارباب: حاکم
خدمتگزار: کسی که خدمت می‌کند

آرایه‌های ادبی:
پول ارباب و خدمتگزار است: تشبیه
تضاد: بدی و خوبی

✦ و در پایان برایت ای مهربان، آرزومندم
همواره دوستی خوب و یکدل داشته باشی
تا اگر فردا آزرده شدی یا پس فردا شادمان گشتی،
با هم از عشق سخن بگویید و دوباره شکوفا شوید.

معنی: در پایان، برایت آرزو دارم همیشه دوستی همدل و مهربان در زندگی‌ات حضور داشته باشد تا در غم و شادی‌ها بتوانید با گفتگو از عشق، حال دلتان را خوب کنید.

واژه‌های مهم:
یک‌دل: باوفا و صمیمی
آزرده: ناراحت
شادمان: خوشحال
شکوفا: بالنده، سرزنده

آرایه‌های ادبی:
تضاد: آزرده و شادمان
شکوفا شدن: کنایه از زنده شدن و خوشحال شدن
یک‌دل: کنایه از دوست واقعی و صمیمی

جمع‌بندی

درس «آرزو» با نثری دلنشین و شعری پرشور، تصویری روشن از ویژگی‌های اخلاقی، انسانی و اجتماعی ارائه می‌دهد که برای نوجوانان و نسل جوان بسیار آموزنده و الهام‌بخش است. این متن، همزمان که به ظرافت‌های زبانی و آرایه‌های ادبی توجه دارد، مجموعه‌ای از مهم‌ترین آرمان‌های انسانی چون عشق به خوبی، اعتماد، نقدپذیری و فروتنی را به خواننده هدیه می‌دهد. درک این مفاهیم با بررسی دقیق معنی، واژگان کلیدی و آرایه‌های ادبی می‌تواند تجربه‌ای ژرف‌تر از خواندن این درس را فراهم کند.