معنی درس سیزدهم (عمر گرانمایه) فارسی ششم دبستان + کلمات، هم خانواده و متضاد

درس سیزدهم کتاب فارسی پایه ششم ابتدایی با عنوان “عمر گران مایه”، حکایتی آموزنده از گلستان سعدی است. این حکایت به موضوع قناعت و ارزشمندی عزت نفس در مقابل خدمت به بزرگان و پادشاهان می‌پردازد. در این مقاله به بیان معنی حکایت، بررسی کلمات هم‌خانواده و متضاد آن، و توضیحات تکمیلی خواهیم پرداخت.

معنی حکایت عمر گران مایه فارسی ششم

دو برادر، یکی خدمت سلطان کردی و دیگری به زورِ بازو، نان خوردی.
معنی: دو برادر بودند؛ یکی از آنها با خدمت کردن به پادشاه روزگار می‌گذراند و دیگری با کار و تلاش و نیروی بازوی خود امرار معاش می‌کرد.

باری، توانگر گفت درویش را که: چرا خدمت نکنی تا از مَشَقّتِ کارکردن بِرَهی؟
معنی: روزی برادر ثروتمند به برادر فقیر گفت: چرا خدمت پادشاه را نمی‌پذیری تا از سختی و مشقت کار کردن خلاص شوی؟

گفت: تو چرا کار نکنی تا از مَذلّتِ خدمت، رهایی یابی؟
معنی: برادر فقیر پاسخ داد: تو چرا با کار کردن زندگی نمی‌گذرانی تا از خواری و حقارت خدمت به دیگران نجات پیدا کنی؟

که خردمندان گفته‌اند: نانِ خود خوردن و نشستن بِه که کمر زرّین بستن و به خدمت ایستادن.
معنی: دانایان گفته‌اند که از دسترنج خود نان خوردن و در آرامش بودن بسیار بهتر است از بستن کمربند طلایی و خدمت کردن در برابر پادشاه.

به دست آهنِ تفته کردن خمیر ◈※◈ بِه از دست بر سینه، پیشِ امیر
معنی: گداختن و نرم کردن آهن داغ با دست، بهتر از آن است که با فروتنی و تواضع دست بر سینه مقابل پادشاهان ایستاده باشی.

عمرِ گران مایه در این صرف شد ◈※◈ تا چه خورم صیف و چه پوشم شِتا
معنی: تمام عمر ارزشمندم در این نگرانی سپری شد که در تابستان چه بخورم و در زمستان چه بپوشم.

ای شکمِ خیره به نانی بساز ◈※◈ تا نکنی پشت به خدمت، دو تا
معنی: ای شکم طمع‌کار، به تکه نانی قناعت کن تا مجبور نشوی برای کسب روزی در برابر بزرگان کمر خم کنی و خدمتگزار آنان شوی.

معنی کلمات حکایت عمر گران مایه فارسی ششم

• سلطان: پادشاه

• باری: خلاصه، به هر حال

• توانگر: ثروتمند

• مشقّت: سختی، رنج

• بِرَهی: رها شوی، آسوده شوی

• مذلّت: خواری، خفّت

• کمر زرّین: کمربند طلایی

• تفته: گداخته، داغ

• صرف شد: سپری شد

• صیف: تابستان

• شتا: زمستان

• خیره: بی‌ارزش، پست

• بساز: قناعت کن

• درویش: فقیر

کلمات هم خانواده حکایت عمر گران مایه فارسی ششم

• خدمت: خادم، مخدوم، خدمات، خدمتکار

• سلطان: سلطنت، سلطه، مستولی

• زور: زوری، زبردست، زورگویی

• مشقّت: شاق، مشقت‌بار، مشقت‌کش

• رهایی: رهیدن، رها، آزاد

• مذلّت: ذلیل، مذلول، ذلت

• نشستن: نشست، نشین، نشستگاه

• بستن: بسته، بستنی، بسته‌بندی

• صرف: مصرف، مصروف، صرفه

• عمر: معمور، عمارت، معماری

مخالف و متضاد حکایت عمر گران مایه فارسی ششم

• توانگر ≠ ناتوان

• رهایی ≠ گرفتاری

• ایستادن ≠ نشستن

• گران ≠ ارزان

• شتا ≠ صیف

جمع‌بندی

حکایت “عمر گران مایه” درسی ارزشمند از قناعت و عزت نفس ارائه می‌دهد. سعدی در این حکایت نشان می‌دهد که کار و تلاش با اتکا به خود، برتر از خدمت کردن به بزرگان و تحمل خواری است. مفهوم این داستان همچنان در زندگی امروزی کاربرد دارد و به ما می‌آموزد که با قناعت و سادگی می‌توان زندگی آرام و عزتمندانه‌ای داشت.با درک درست از معنای کلمات، هم‌خانواده‌ها و متضادهای این حکایت، دانش‌آموزان می‌توانند مهارت بیشتری در تحلیل متون ادبی کسب کنند و از این آموزه‌ها در زندگی خود بهره ببرند.