سوالات منطق دهم انسانی درس ۸ با جواب

درس هشتم کتاب منطق پایه دهم انسانی به مبحث “قیاس اقترانی” و شرایط اعتبار آن می‌پردازد. این درس نقش مهمی در درک بهتر ارتباطات منطقی میان قضایا و ارزیابی استدلال‌ها دارد. با مطالعه این مبحث، دانش‌آموزان می‌توانند نحوه تشکیل قیاس اقترانی، شناسایی مغالطه‌ها و بررسی اعتبار قیاس‌ها را بیاموزند. در ادامه، مجموعه‌ای از سوالات مرتبط با این درس همراه با پاسخ‌ ارائه شده است.

نمونه منطق دهم انسانی درس هشتم

۱. چرا قیاس اقترانی به این نام خوانده شده است؟
پاسخ: به دلیل وجود جزء مشترکی به نام “حد وسط” که در مقدمات به یکدیگر ارتباط پیدا می‌کنند. حد وسط نقش ارتباطی دارد و به همین دلیل این قیاس را اقترانی می‌نامند.

۲. مفهوم “حد وسط” چیست و چهار حالت قرارگیری آن در قیاس اقترانی را بیان کنید.
پاسخ: حد وسط، جزء مشترکی است که دو مقدمه را به هم پیوند می‌دهد. چهار حالت عبارتند از:

• شکل اول: حد وسط در مقدمه اول محمول و در مقدمه دوم موضوع باشد.
• شکل دوم: حد وسط در هر دو مقدمه محمول باشد.
• شکل سوم: حد وسط در هر دو مقدمه موضوع باشد.
• شکل چهارم: حد وسط در مقدمه اول موضوع و در مقدمه دوم محمول باشد.

۳. شرط ابتدایی برای نتیجه‌گیری از قیاس اقترانی چیست؟
پاسخ: شرط اول، تکرار حد وسط در مقدمات است. این تکرار می‌تواند به صورت لفظی یا معنایی انجام شود.

۴. مغالطه “عدم تکرار حد وسط” چگونه رخ می‌دهد؟ مثالی ارائه دهید.
پاسخ: این مغالطه زمانی اتفاق می‌افتد که حد وسط در مقدمات تکرار نشود.
مثال: “گربه‌ها نرم هستند، بالش‌ها نرم هستند؛ پس گربه‌ها بالش هستند.” (حد وسط به درستی تکرار نشده است.)

۵. نقش حد وسط در قیاس چیست؟
پاسخ: حد وسط فقط نقش پیونددهنده میان دو مقدمه را دارد و در نتیجه قیاس حذف می‌شود. موضوع نتیجه از مقدمه اول و محمول از مقدمه دوم حاصل می‌شود.

۶. نتیجه یک قیاس اقترانی چگونه تعیین می‌شود؟
پاسخ: نتیجه براساس این قانون کلی تعیین می‌شود:

• اگر یکی از مقدمات سالبه باشد، نتیجه نیز سالبه است.
• اگر هر دو مقدمه موجبه باشند، نتیجه نیز موجبه خواهد بود.

۷. پیش‌نیاز ارزیابی اعتبار قیاس چیست؟
پاسخ: قبل از بررسی اعتبار قیاس، باید دامنه مصادیق موضوع و محمول در مقدمات را مشخص کنیم.

۸. چگونه می‌توان اعتبار یک قیاس را مشخص کرد؟
پاسخ: اعتبار قیاس با تعیین دامنه مصادیق موضوع و محمول مشخص می‌شود:

• برای موضوع: اگر کلی باشد (+)، اگر جزئی باشد (-).
• برای محمول: اگر سالبه باشد (+)، اگر موجبه باشد (-).

۹. در قضایای شخصیه، دامنه مصادیق چگونه تعریف می‌شود؟
پاسخ: موضوع این قضایا همیشه علامت مثبت (+) دارد، اما محمول مانند قضایای محصوره است.
مثال: «سقراط+ انسان– است.»

۱۰. شرایط اعتبار قیاس اقترانی چیست؟
پاسخ:

1. هر دو مقدمه نباید سالبه باشند؛ حداقل یکی باید موجبه باشد.
2. حد وسط نباید در هر دو مقدمه علامت منفی داشته باشد.
3. اگر موضوع یا محمول در نتیجه مثبت باشد، باید در مقدمات نیز مثبت باشد.

جمع‌بندی

درس هشتم منطق دهم، به بررسی دقیق قیاس اقترانی، نقش حد وسط و شرایط اعتبار آن می‌پردازد. تسلط بر این مفاهیم، به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا از استدلال‌های منطقی استفاده بهتری کنند و از مغالطه‌های رایج در تحلیل مسائل اجتناب نمایند. با مطالعه این سوالات و پاسخ‌ها، می‌توان به درک بهتری از مفاهیم این درس دست یافت.