سوالات منطق دهم انسانی درس ۴ با جواب

درس چهارم منطق دهم انسانی به بررسی انواع تعریف و اصولی که یک تعریف درست و منطقی باید رعایت کند، پرداخته است. این درس دانش‌آموزان را با مفاهیمی چون تعریف لغوی، مصداقی و مفهومی و اهمیت هر کدام از آنها در شناساندن صحیح مفاهیم آشنا می‌کند. هدف از این درس، ارائه اصول و تکنیک‌هایی است که به کمک آنها می‌توان یک مفهوم را به روشنی و بدون ابهام به دیگران معرفی کرد. در ادامه، سوالات مهم این درس به همراه پاسخ‌ها، ارائه شده است.

سوالات و پاسخ‌ها منطق دهم انسانی درس چهارم

1. چند نوع تعریف داریم؟ آنها را نام ببرید.
   • انواع تعریف شامل موارد زیر است: ۱. تعریف لغوی یا لفظی، ۲. تعریف مصداقی، ۳. تعریف مفهومی.
2. تعریف لغوی چیست؟ یک یا دو نمونه بیاورید.
   • تعریف لغوی به معنای ریشه‌یابی یا معنای کلمه اشاره دارد.
     • مثال: ناجا به معنای نیروی انتظامی جمهوری اسلامی و فردوس به معنای پردیس فارسی است.
3. در تعریف لغوی از چه کلماتی استفاده می‌شود؟ این نوع تعریف چه نام دیگری دارد؟
   • معمولاً از کلمات مترادف و آشنا استفاده می‌شود؛ به این تعریف، «تعریف لفظی» نیز می‌گویند.
4. چند مثال از تعریف مصداقی ذکر کنید.
   • مرکبات شامل پرتقال، نارنگی و لیمو و … هستند. رودخانه‌ها شامل کارون، ارس و کرخه و … می‌باشند.
5. در تعریف از طریق مصادیق، چگونه مفهوم را معرفی می‌کنیم؟
   • با بیان نمونه‌هایی از آن مفهوم یا نمایش تصاویری از مصادیق مربوط به آن.
6. تعریف مصداقی در چه شرایطی به کار می‌رود؟
   • این نوع تعریف برای مفاهیمی که مصادیق روشنی دارند و می‌توان آنها را به افراد نشان داد، مناسب است.
7. چند مثال از تعریف مفهومی ارائه دهید.
   • جیوه: فلزی است که در دمای معمولی به صورت مایع است. انسان: موجودی است که دارای قوه تعقل می‌باشد.
8. در تعریف مفهومی چگونه مفاهیم را تعریف می‌کنیم؟
   • ابتدا ویژگی‌های عمومی (مشترک) و سپس ویژگی خاص و منحصر به فرد آن مفهوم را بیان می‌کنیم.
9. چرا به آن «تعریف مفهومی» می‌گویند؟
   • زیرا در این نوع تعریف، مفهوم به صورت تحلیل‌ شده معرفی می‌شود و به ساختار آن پرداخته می‌شود.
10. چرا در شناخت مفاهیم از ترکیب انواع تعریف‌ها استفاده می‌کنیم؟ مثالی بزنید.
    • برای معرفی کامل و دقیق‌تر یک مفهوم، از ترکیب تعاریف استفاده می‌شود تا مفهومی ناشناخته، به‌خوبی شناسانده شود.
      • مثال: انتشارات شامل انتشار و نشر (لغوی)، سازمانی برای تولید کتاب (مفهومی) و نمونه‌هایی مانند انتشارات سمت (ذکر مصادیق) است.
11. چه شرایطی برای تعریف درست و منطقی وجود دارد؟
    • یک تعریف صحیح باید واضح، جامع، مانع و بدون دور باشد.
12. منظور از «واضح بودن» در تعریف چیست؟ یک مثال بزنید.
    • باید از کلمات آشنا و بدون ابهام استفاده کرد. برای مثال به جای اسطقس می‌توان گفت هوا.
13. «جامع بودن» تعریف چه معنایی دارد؟ مثالی بیاورید.
    • یعنی تعریف باید همه مصادیق آن مفهوم را شامل شود، مانند تعریف مثلث که شکل سه‌ضلعی دارد.
14. «مانع بودن» تعریف به چه معناست؟ با مثالی بیان کنید.
    • تعریف باید فقط بر مصادیق خود مفهوم دلالت کند و نه سایر مفاهیم؛ مانند مستطیل که یک شکل چهارضلعی است.
15. وقتی می‌گویند تعریف باید جامع و مانع باشد، چه مفهومی دارد؟
    • به این معنی که باید بین تعریف و مفهوم، از نظر مصادیق، رابطه تساوی باشد.
16. تعریف دوری چیست؟ مثالی بیاورید.
    • تعریف دوری، تعریفی است که از خود آن مفهوم برای تعریفش استفاده می‌شود و بنابراین نادرست است.
      • مثال: حرکت مکانی به معنای انتقال شیء از مکانی به مکان دیگر.

جمع‌بندی

در این درس، اصول و شرایط لازم برای یک تعریف صحیح و جامع بررسی شد. اهمیت آشنایی با تعاریف مختلف و نحوه استفاده از آنها در معرفی و درک بهتر مفاهیم، از اهداف اصلی درس چهارم منطق است. دانش‌آموزان با یادگیری این اصول می‌توانند در ارائه و فهم بهتر اطلاعات و همچنین در بحث‌ها و استدلال‌های منطقی از آنها بهره‌برداری کنند.