فصل پنجم کتاب زیست شناسی پایه دهم، بخش مهمی از مباحث مرتبط با ساختار و عملکرد سیستم های مختلف در بدن جانداران را پوشش می دهد. این فصل به تجزیه و تحلیل فرآیندهای حیاتی مانند دفع مواد زائد، تنظیم فشار اسمزی و سیستم های دفعی می‌پردازد. برای فهم بهتر این مباحث، پاسخ به سوالات مربوط به این فصل اهمیت زیادی دارد. در این مقاله، سوالات متن فصل پنجم زیست دهم را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

نمونه سوالات و پاسخ‌ها فصل ۵ زیست دهم

۱) کلمه مناسب را از داخل پرانتز انتخاب کنید. الف) ادرار فرد سالم (دارای – فاقد) گلوکز و آمینواسید است.
ب) تجزیه آمینواسیدها (به طور مستقیم – در نهایت) اوره تولید می کند.
پ) غدد نمکی غدد (درون ریز – برون ریز) هستند.

پاسخ:
الف) فاقد
ب) در نهایت
پ) برون ریز

۲) درست یا نادرست بودن عبارتهای زیر را مشخص کنید. الف) فشار اسمزی درون رگ اثر منفی بر روی تراوش دارد.
ب) سلول’های ریز پرداز در روده همانند لوله پیچ خورده نزدیک از نوع مکعبی یک لایه می باشند.
پ) در عمل تراوش همانند بازجذب و ترشح مواد از منافذ بین یاخته ها عبور می کنند.
ت) میزنای و مثانه، بنداره داخلی میزراه، از نوع ماهیچه صاف غیرارادی است.

پاسخ:
الف) صحیح
ب) غلط
پ) غلط
ت) صحیح

۳) جاهای خالی را با عبارتهای مناسب کامل کنید. الف) در فاصله بین هرم’ها انشعاباتی از بخش قشری به نام … دیده می شود.
ب) سرخرگ’های بین هرمی در بخش قشری منشعب شده و سرانجام … را در کپسول بومن می سازد.

پاسخ:
الف) ستون کلیه
ب) کلافک

۴) درست یا نادرست بودن عبارتهای زیر را مشخص کنید. الف) در کاهش وزن شدید احتمال بسته شدن میزنای وجود دارد.
ب) سرخرگ آوران در اطراف قوس هنله و کلافک، شبکه مویرگی دور لوله ای را می سازد.
پ) ترشح در جهت بازجذب رخ می دهد و ترشح بیشتر به روش غیر فعال انجام می شود.
ت) در ماهیان آب شیرین، فشار اسمزی مایعات بدن از آب بیشتر است.

پاسخ:
الف) صحیح
ب) غلط
پ) غلط
ت) صحیح

۵) الف) غدد راست روده ای در کدام گروه از ماهی ها وجود دارد؟
ب) دو مثال از ماهی های غضروفی ذکر کنید.
پ) چه موادی از غدد راست روده ای به روده ترشح می شود؟

پاسخ:
الف) غضروفی
ب) کوسه ها و سفره ماهی ها
پ) محلول سدیم کلرید غلیظ

۶) دو طریق دفع یون ها در ماهیان دریایی را بیان کنید.

پاسخ:
۱- دفع از طریق آبشش ها
۲- دفع برخی دیگر توسط کلیه ها به صورت ادرار غلیظ

۷) عبارت مناسب را از داخل پرانتز انتخاب کنید. الف) سلول های دیواره بیرونی کپسول بومن (بر خلاف – همانند) مویرگ’های خونی از نوع سنگفرشی یک لایه است.
ب) بنداره خارجی میز راه (همانند – برخلاف) بنداره داخلی فاقد کنترل (غیر ارادی – ارادی) در نوزادان است.

پاسخ:
الف) همانند
ب) همانند – ارادی

۸) عبارت مناسب را از داخل پرانتز انتخاب کنید. الف) لوله پیچ خورده نزدیک (همانند – برخلاف) لوله پیچ خورده دور (دارای – فاقد) ارتباط فیزیکی با لوله جمع کننده است.
ب) ترشح (بر خلاف – همانند) تراوش باعث خروج مواد از خون به سمت نفرون می شود.
پ) ماهیان آب شیرین (بر خلاف – همانند) ماهیان آب شور، معمولا آب زیاد نمی نوشند.
ت) سرخرگ آوران (بر خلاف – همانند) سرخرگ وابران (فاقد – دارای) قطر بیشتری است.

پاسخ:
الف) بر خلاف – فاقد
ب) همانند
پ) بر خلاف
ت) بر خلاف – دارای

۹) عبارت مناسب را از داخل پرانتز انتخاب کنید. الف) لوله هنله (بر خلاف – همانند) لوله خمیده نزدیک (فاقد – دارای) بخش هایی در بخش مرکزی کلیه است.
ب) هر هرم کلیه (بر خلاف – همانند) هر لوب کلیه (فاقد – دارای) بخش قشری کلیه است.

پاسخ:
الف) بر خلاف – دارای
ب) بر خلاف – فاقد

۱۰) عبارت مناسب را از داخل پرانتز انتخاب کنید. الف) ماهیان آب شیرین (هیچگاه – معمولا) آب زیادی نمی نوشند.
ب) در ماهیان دریایی (برخی – بسیاری) از یونها از طریق یاخته های آبششی و (برخی – بسیاری) توسط کلیه ها به صورت ادرار غلیظ دفع می شوند.
پ) (برخی – بسیاری) از خزندگان و پرندگان دریایی و بیابانی دارای غدد نمکی هستند.
ت) کلیه راست (برخلاف – همانند) کلیه چپ (فاقد – دارای) اندازه بزرگ تری است.

پاسخ:
الف) معمولا
ب) برخی – برخی
پ) برخی
ت) بر خلاف – دارای

۱۱) هر یک از ویژگی های زیر مربوط به کدام گروه از ماهی ها است؟ الف) داشتن غدد راست روده ای علاوه بر کلیه:
ب) فشار اسمزی مایعات بدن بیشتر از محیط:
پ) فشار اسمزی مایعات بدن کمتر از محیط:
ت) دفع برخی یون’ها از طریق یاخته های آبششی:
ث) دفع برخی یون’ها توسط کلیه به صورت ادرار غلیظ:

پاسخ:
الف) ماهیان غضروفی
ب) ماهیان آب شیرین
پ) ماهیان آب شور
ت) ماهیان آب شور
ث) ماهیان آب شور

۱۲) در ارتباط با ماهیان غضروفی به سؤالات زیر پاسخ دهید. الف) دو مثال بزنید:
ب) نقش غدد راست روده ای در آنها:

پاسخ:
الف) کوسه ها و سفره ماهی ها
ب) محلول نمک سدیم کلرید – بسیار غلیظ به روده ترشح می کند.

۱۳) تفاوت بین فرآیندهای تراوش و بازجذب را توضیح دهید.

پاسخ:
تراوش به خروج مواد از خون به داخل نفرون گفته می شود، در حالی که بازجذب به بازگشت مواد از لوله های نفرون به خون اشاره دارد.

۱۴) نقش کلافک را در سیستم دفعی توضیح دهید.

پاسخ:
کلافک به عنوان یک ساختار جمع‌آوری کننده، وظیفه جمع‌آوری مواد دفعی را از خون و انتقال آن‌ها به لوله‌های نزدیک را بر عهده دارد.

۱۵) ویژگی‌های کلیه در ماهیان آب شور را نام ببرید.

پاسخ:
کلیه‌ها در ماهیان آب شور دارای توانایی دفع یون‌ها به صورت ادرار غلیظ و سازگاری با محیط دارای فشار اسمزی بالا هستند.

۱۶) علل افزایش فشار اسمزی در بدن ماهیان آب شیرین چیست؟

پاسخ:
افزایش فشار اسمزی ناشی از جذب آب زیاد از محیط و خروج مواد اضافی از طریق ادرار رقیق است.

جمع بندی

در این مقاله، سوالات متن مربوط به فصل پنجم زیست دهم ارائه شد. این سوالات به بررسی مفاهیم مرتبط با دستگاه دفعی، سیستم اسمزی و سازگاری‌های فیزیولوژیک در مهره داران پرداخته و می‌توانند به دانش آموزان در درک بهتر مطالب و آمادگی برای آزمون‌ها کمک کنند. برای موفقیت در امتحانات، مرور دقیق این مفاهیم و پاسخ دادن به سوالات مشابه بسیار موثر است.