سوالات دین و زندگی یازدهم انسانی درس ۱۶ عزّت نفس با جواب

در مسیر رشد و تعالی انسان، عزت نفس به عنوان یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شخصیتی، نقش کلیدی ایفا می‌کند. این صفت الهی نه‌تنها انسان را از ذلت نجات می‌دهد، بلکه موجب ایستادگی او در برابر ناملایمات و وسوسه‌ها می‌شود. درس شانزدهم دین و زندگی پایه یازدهم با نگاهی ژرف به مفهوم عزت، چرایی اهمیت آن و راهکارهای تقویت آن در زندگی انسان می‌پردازد. در ادامه، سوالاتی از متن این درس آمده است تا مطالعه برای دانش‌آموزان راحت‌تر و مفهومی‌تر شود.

💬 سوالات و پاسخ‌های درس ۱۶ دین و زندگی یازدهم انسانی

1. چه ویژگی مهمی در انسان باعث می‌شود که مسیر کمال را بهتر بپیماید؟
   پاسخ: داشتن عزت نفس و تلاش برای تقویت آن.

2. عزت یکی از صفاتی است که قرآن چند بار خداوند را با آن وصف کرده است؟
   پاسخ: بیش از ۹۵ مرتبه.

3. مفهوم اصلی عزت نفس چیست؟
   پاسخ: عزت به معنای ناپذیرفتن سلطه‌پذیری و حفظ استقلال و مقاومت است.

4. وقتی می‌گوییم خداوند “عزیز” است، منظورمان چیست؟
   پاسخ: یعنی هیچ‌کس قادر نیست بر خواست و اراده‌اش غلبه کند یا او را وادار به تسلیم نماید.

5. واژه‌ی “ذلت” چه مفهومی دارد؟
   پاسخ: ذلت، مقابل عزت است و به معنای پذیرفتن خواری و تسلیم شدن است.

6. چه کسی را می‌توان انسان با عزت نامید؟
   پاسخ: کسی که در برابر ستمگران، خواسته‌های نادرست و امیال نفسانی ایستادگی می‌کند و زیر بار رفتارهای پست نمی‌رود.

7. فردی که عزت ندارد، چه ویژگی‌هایی از خود نشان می‌دهد؟
   پاسخ: چنین فردی در برابر زورگویان و خواسته‌های ناپسند تن به خواری می‌دهد و به راحتی تسلیم می‌شود.

8. چگونه می‌توان عزت نفس را در خود تقویت کرد؟
   پاسخ: ۱- شناخت قدر و ارزش واقعی خود. ۲- توجه به عظمت پروردگار و بندگی او.

9. چرا دانستن ارزش خود در تقویت عزت نفس مهم است؟
   پاسخ: چون اگر کسی قدر خود را بداند، اجازه نمی‌دهد دیگران او را کم‌ارزش جلوه دهند و به آسانی از مسیر درست خارج نمی‌شود.

10. خداوند در مورد جایگاه انسان در آفرینش چه فرموده است؟
    پاسخ: انسان را گرامی داشتیم و بر بسیاری از موجودات دیگر برتری دادیم.

11. جمله‌ی «تو را برای خودم و دیگر موجودات را برای تو آفریدم» اشاره به کدام عامل تقویت عزت نفس دارد؟
    پاسخ: شناخت جایگاه و ارزش واقعی انسان.

12. از نظر امام علی (ع)، بهای وجود انسان چیست؟
    پاسخ: جز بهشت، بهایی برای جان انسان نیست، پس آن را به کمتر نفروش.

13. چرا بندگی خداوند به تقویت عزت نفس کمک می‌کند؟
    پاسخ: چون خداوند سرچشمهٔ تمام قدرت‌هاست و با بندگی او، انسان از هیچ قدرتی در دنیا نمی‌هراسد.

14. افرادی که عزت را در بندگی می‌یابند، چه خصوصیتی دارند؟
    پاسخ: این افراد در برابر خداوند فروتن هستند اما در برابر غیر او، مقاوم و باوقار می‌مانند.

15. امام علی (ع) در توصیف این افراد چه می‌فرماید؟
    پاسخ: چون خالق در نگاهشان بزرگ است، دیگران در نظرشان کوچک جلوه می‌کنند.

16. چگونه رهبران دینی در بدترین شرایط، عزتمند ماندند؟
    پاسخ: با تکیه بر ایمان و بندگی خدا، نه در برابر دشمنان شکست خوردند و نه خوار و ذلیل شدند.

17. نمونه‌هایی از مقاومت پیشوایان دین در برابر ظلم را ذکر کنید.
    پاسخ:

• پیامبر اکرم (ص) در محاصره مکه به کافران گفت: حتی اگر خورشید و ماه را بدهید، تسلیم نمی‌شوم.

• امام حسین (ع) در کربلا فرمود: مرگ با عزت بهتر از زندگی با خواری است.

• حضرت زینب (س) در پاسخ ابن زیاد گفت: در واقعه کربلا چیزی جز زیبایی ندیدم.

18. چه چیزی باعث تضعیف عزت نفس می‌شود؟
    پاسخ: پیروی مداوم از تمایلات نفسانی و خواسته‌های نادرست.

19. چرا دوره نوجوانی و جوانی، زمان مناسبی برای مقابله با تمایلات ناپسند است؟
    پاسخ: چون انسان در این سن هنوز به گناه عادت نکرده و آمادگی بالایی برای مبارزه با نفس دارد.

20. تمایلات متعالی انسان شامل چه چیزهایی می‌شود؟
    پاسخ: تمایل به دانایی، عدالت، شجاعت، گذشت و اخلاق نیک.

21. تمایلات دانی به چه چیزهایی مربوط می‌شوند؟
    پاسخ: میل به مال، شهرت، رفاه، غذا و تجملات.

22. چرا انسان‌ها به شکل طبیعی به تمایلات دنیوی علاقه دارند؟
    پاسخ: چون این نیازها برای ادامه زندگی در دنیا ضروری هستند.

23. آیا تمایلات مادی ذاتاً منفی هستند؟
    پاسخ: نه، اما در مقایسه با تمایلات روحانی، ارزش کمتری دارند.

24. این خواسته‌های مادی چه زمانی بد می‌شوند؟
    پاسخ: وقتی تمام هدف انسان شوند و جای تمایلات معنوی را بگیرند.

25. انسان در درون خود با چه دو دعوتی روبه‌رو است؟
    پاسخ: دعوت عقل و وجدان (نفس لوّامه) و دعوت هوای نفس (نفس امّاره).

26. اگر انسان تسلیم هوای نفس شود، چه سرانجامی خواهد داشت؟
    پاسخ: ابتدا درون خود را می‌بازد و در برابر دیگران نیز ذلیل و تسلیم می‌شود.

27. جمله: «عزت، از صفاتی است که قرآن بیش از ۹۵ بار آن را به خدا نسبت داده»، درست است؟
    پاسخ: بله، صحیح است.

28. انسان بی‌عزت در برابر زورگویان چگونه رفتار می‌کند؟
    پاسخ: تن به خواری داده و اطاعت بی‌چون‌وچرا می‌کند.

29. آیا رهبران دینی در سخت‌ترین موقعیت‌ها هم عزت خود را حفظ کردند؟
    پاسخ: بله، با تکیه بر ایمان به خدا عزتمند ماندند.

30. جمله: «میانسالی بهترین زمان برای مقابله با خواسته‌های ناپسند است»، درست است؟
    پاسخ: خیر، نادرست است. بهترین زمان نوجوانی و جوانی است.

31. «نفس امّاره» از ما چه می‌خواهد؟
    پاسخ: می‌خواهد که فقط درگیر خواسته‌های دنیوی و جسمانی شویم.

32. یکی از مهم‌ترین گام‌ها در راه کمال، تقویت چه ویژگی‌ای است؟
    پاسخ: تقویت عزت نفس.

33. عزت به چه معناست؟
    پاسخ: یعنی نفوذناپذیر بودن و تسلیم نشدن.

34. آیا تمایلات دنیوی ذاتاً بد هستند؟
    پاسخ: نه، اما نسبت به خواسته‌های معنوی در مرتبه پایین‌تری قرار دارند.

35. کسی که در برابر دیگران خوار می‌شود، ابتدا در برابر چه چیزی شکست خورده است؟
    پاسخ: ابتدا در برابر خواسته‌های پست و نادرست درون خود تسلیم شده است.

🎯 جمع‌بندی

درس شانزدهم دین و زندگی یازدهم به ما می‌آموزد که انسان برای رسیدن به کمال و خوشبختی، باید قدر خود را بداند و تسلیم خواسته‌های پست و ناپسند نشود. عزت نفس، کلید رهایی از ذلت و خاری است و با بندگی خداوند و شناخت ارزش واقعی خود، می‌توان این ویژگی را تقویت کرد. اگر می‌خواهیم مانند بزرگان دین، در سخت‌ترین لحظات نیز سربلند باشیم، باید از نوجوانی و جوانی خود بهره ببریم و در برابر وسوسه‌ها و تمایلات سطحی، مقاومت کنیم.