سوالات درس ۱۳ غزنویان-سلجوقیان-خوارزمشاهیان مطالعات هشتم با جواب

درس سیزدهم مطالعات اجتماعی پایه هشتم به بررسی حکومت‌های ترک‌تبار در ایران و تأثیرات آن‌ها در تاریخ می‌پردازد. این درس به معرفی سه سلسله غزنویان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان، اقدامات شاخص آن‌ها و نقش آن‌ها در تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران پرداخته است. آشنایی با این حکومت‌ها نقش مهمی در درک تاریخ ایران و جهان اسلام دارد. در ادامه نمونه سوالاتی که برای این درس تهیه شده است را بررسی می‌کنیم.

نمونه سوالات درس ۱۳ مطالعات هشتم

1. سه سلسله‌ای که در بازه زمانی قرن چهارم تا هفتم هجری بر ایران حکومت داشتند، چه نام داشتند؟
   پاسخ: غزنویان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان.
2. چرا غزنویان این نام را بر خود گذاشتند؟
   پاسخ: چون حکومت خود را از شهر غزنین (غزنه) آغاز کردند، به این نام مشهور شدند.
3. محمود غزنوی چگونه به قدرت دست یافت؟
   پاسخ: با استفاده از ضعف حکومت سامانیان، خراسان را تصرف کرد و خلیفه عباسی نیز حکومت او را تأیید کرد.
4. دلیل موفقیت سلطان محمود غزنوی در نبردهایش چه بود؟
   پاسخ: قدرت سپاه نیرومندش.
5. قلمرو غزنویان به فرمان سلطان محمود تا ری در مرکز ایران گسترش یافت.
   درست (✔) / نادرست ( )
6. سلطان محمود غزنوی به چه دلیلی در تاریخ مشهور شد؟
   پاسخ: به دلیل لشکرکشی‌های مکرر به هندوستان.
7. سلطان محمود به چه بهانه‌ای به هندوستان لشکرکشی کرد؟
   پاسخ: به بهانه گسترش اسلام، اما هدف اصلی او کسب ثروت‌های هندوستان بود.
8. نتیجه لشکرکشی‌های محمود غزنوی به هندوستان چه بود؟
   پاسخ: تصرف مناطق، تخریب معبد سومنات، گرفتن غنائم و اسیران و هدیه بخشی از غنائم به خلیفه عباسی.
9. پس از سلطان محمود چه کسی حکومت را به دست گرفت و چه بر سر او آمد؟
   پاسخ: پسرش سلطان مسعود به قدرت رسید ولی به دلیل شکست از سلجوقیان و شورش سپاهیان، به قتل رسید.
10. حکومت غزنویان بیشتر بر چه چیزی استوار بود؟
    پاسخ: نیروی نظامی.
11. چرا غزنویان برخلاف حکومت‌هایی مثل آل بویه، مقبولیت مردمی نداشتند؟
    پاسخ: چون پایه حکومتشان بر قدرت نظامی بود و از حمایت مردمی بی‌بهره بودند.
12. ارتباط غزنویان با خلفای عباسی چگونه بود؟
    پاسخ: روابط دوستانه‌ای داشتند و خود را مطیع خلفای عباسی می‌دانستند.
13. سلجوقیان از کجا آمدند؟
    پاسخ: طایفه‌ای ترک‌تبار بودند که پس از پذیرش اسلام به ماوراءالنهر مهاجرت کردند.
14. طغرل چه کسی بود؟
    پاسخ: یکی از نوادگان سلجوق و مؤسس سلسله سلجوقیان.
15. طغرل پس از شکست چه کسی به سلطنت رسید؟
    پاسخ: سلطان مسعود غزنوی.
16. طغرل پس از تصاحب قدرت چه اقداماتی انجام داد؟
    پاسخ: حکومت آل بویه را از میان برداشت و خطر خلافت فاطمی مصر را رفع کرد.
17. خلیفه عباسی به طغرل چه لقبی داد و چرا؟
    پاسخ: لقب سلطان رکن‌الدین به دلیل از میان برداشتن خلافت فاطمی مصر.
18. آلب ارسلان چه اقداماتی انجام داد؟
    پاسخ: تقویت حکومت سلجوقیان، لشکرکشی به ارمنستان و گرجستان و شکست امپراتوری روم در نبرد ملازگرد.
19. نتیجه نبرد ملازگرد چه بود؟
    پاسخ: تصرف بخش‌های وسیعی از آسیای صغیر توسط سلجوقیان.
20. حکومت سلجوقیان در دوران کدام پادشاه به اوج قدرت رسید؟
    پاسخ: ملکشاه.
21. تجزیه حکومت سلجوقیان چگونه رخ داد؟
    پاسخ: پس از مرگ ملکشاه، اختلافات داخلی میان شاهزادگان و فرماندهان منجر به سقوط حکومت شد.
22. سرزمین خوارزم کجا بود و فرمانروای آن چه لقبی داشت؟
    پاسخ: در جنوب دریاچه خوارزم و به حاکمان آن خوارزمشاه می‌گفتند.
23. خوارزمشاهیان چگونه توانستند بخش‌هایی از ایران را تصرف کنند؟
    پاسخ: از ضعف سلجوقیان استفاده کردند و فرمانروای آخر سلجوقی را شکست دادند.
24. حکومت خوارزمشاهیان توسط چه کسی سقوط کرد؟
    پاسخ: چنگیزخان مغول.

جمع‌بندی

درس سیزدهم مطالعات هشتم با ارائه تصویری جامع از حکومت‌های ترک‌تبار، نقش آن‌ها در تحولات تاریخی و چگونگی تعاملاتشان با سایر قدرت‌های منطقه‌ای را بررسی می‌کند. این حکومت‌ها علی‌رغم موفقیت‌های نظامی، به دلایلی چون ضعف تدبیر، اختلافات داخلی و عدم محبوبیت مردمی نتوانستند پایه‌های محکمی ایجاد کنند. آشنایی با این موضوع، درک عمیق‌تری از تاریخ ایران برای دانش‌آموزان فراهم می‌آورد.