سوالات درس نهم (بعد سیاسی هویت ایران) هویت اجتماعی دوازدهم با جواب

هویت سیاسی یکی از ابعاد مهم هویت اجتماعی هر جامعه است که از طریق ساختارهای حکومتی، قوانین، مرزهای جغرافیایی و ارزش‌های فرهنگی تعریف می‌شود. در این درس، مفهوم قدرت، تأثیر آن بر جامعه و چگونگی شکل‌گیری قدرت اجتماعی بررسی شده است. همچنین، به نقش نظام‌های سیاسی در مدیریت جوامع و رابطه آن‌ها با سایر نظام‌های اجتماعی پرداخته شده است. در ادامه، سوالات مربوط به درس نهم هویت اجتماعی پایه دوازدهم همراه با پاسخ‌ ارائه می‌شود.

سوالات و پاسخ‌های درس ۹ هویت اجتماعی دوازدهم

• چند نمونه از هویت‌های سیاسی جوامع را نام ببرید. پاسخ: شناسنامه، گذرنامه، پرچم، روزها و جشن‌های ملی، مرزهای سیاسی، نیروهای مسلح، جنگ، صلح، سازمان‌ها و ادارات، دادگاه‌ها، شوراهای اسلامی شهر و روستا، روزنامه‌ها، رسانه‌ها، صداوسیما، احزاب و گروه‌های سیاسی، قوه مقننه، قوه مجریه، قوه قضائیه، مجلس خبرگان، رهبری، قانون، قانون اساسی، شیوه‌های حکمرانی و…

• مفهوم قدرت چیست؟ پاسخ: قدرت به این معناست که موجودی توانایی انجام کاری را با آگاهی و اراده خود داشته باشد.

• چرا انسان موجودی قدرتمند در زمینه کنشگری است؟ پاسخ: چون انسان تمام فعالیت‌های خود را با آگاهی و اراده انجام می‌دهد.

• قدرت فردی انسان چطور محدود است؟ پاسخ: قدرت فردی انسان محدود است. او نمی‌تواند تمامی نیازهای خود را به تنهایی تأمین کند و برای برآورده کردن برخی نیازها، به کمک دیگران نیاز دارد.

• ویژگی قدرت فردی انسان چیست؟ پاسخ: قدرت فردی انسان محدود به توانایی‌های شخصی است و برای تأمین نیازهای مختلف باید از کمک‌های دیگران بهره گیرد.

• قدرت اجتماعی چیست و چه زمانی شکل می‌گیرد؟ پاسخ: قدرت اجتماعی زمانی به وجود می‌آید که فرد بتواند بر اراده دیگران تأثیر بگذارد و از اراده آن‌ها برای رسیدن به اهداف خود استفاده کند.

• چه کسانی قدرت اجتماعی بیشتری دارند؟ پاسخ: کسانی که توان تأثیرگذاری بر اراده دیگران را دارند.

• آیا تنها افراد از قدرت اجتماعی برخوردارند؟ پاسخ: نه، نهادها، سازمان‌ها و جوامع نیز قدرت اجتماعی دارند.

• آیا قدرت اجتماعی بدون پذیرش از سوی دیگران شکل می‌گیرد؟ پاسخ: نه، قدرت اجتماعی تنها زمانی به وجود می‌آید که دیگران آن را بپذیرند.

• جمله «قدرت اجتماعی بدون پذیرش دیگران به وجود نمی‌آید» یعنی چه؟ پاسخ: یعنی دیگران باید قبول کنند که طبق خواسته‌های آن‌ها عمل کنند.

• چگونه می‌توان بر دیگران تأثیر گذاشت و فعالیت‌های ارادی آن‌ها را به خدمت گرفت؟ پاسخ: با جلب تبعیت آن‌ها.

• جلب تبعیت دیگران چگونه صورت می‌گیرد؟ پاسخ: تبعیت می‌تواند با کراهت یا با رضایت باشد.

• تبعیت با کراهت یعنی چه؟ پاسخ: تبعیتی که ناشی از تهدید و ترس باشد.

• تبعیت با رضایت چیست؟ پاسخ: تبعیتی که با تمایل و میل درونی فرد همراه است.

• کدام نوع قدرت مقبولیت دارد؟ پاسخ: قدرتی که بدون استفاده از تهدید و با رضایت طرف مقابل به دست می‌آید.

• منظور از اقتدار چیست؟ پاسخ: اقتدار به معنای قدرتی است که با مقبولیت همراه باشد و به طور رسمی پذیرفته شده باشد.

• به نظر شما، قدرتی که دیگران با اکراه از آن تبعیت می‌کنند، چه مدت می‌تواند ادامه داشته باشد؟ پاسخ: تا زمانی که منبع قدرت همچنان وجود داشته باشد.

• مدار مقبولیت یعنی چه؟ پاسخ: مدار مقبولیت به اراده و خواست کسانی اشاره دارد که قدرت بر آن‌ها اعمال می‌شود.

• مدار مشروعیت چه مفهومی دارد؟ پاسخ: مدار مشروعیت به درست یا نادرست بودن قدرت اشاره دارد.

• انواع مشروعیت را نام ببرید. پاسخ: مشروعیت حقیقی و مشروعیت دروغین.

• منظور از مشروعیت حقیقی چیست؟ پاسخ: اگر قدرت مطابق با قانون و دستور الهی باشد، مشروعیت حقیقی دارد.

• منظور از مشروعیت دروغین چیست؟ پاسخ: قدرتی که بر اساس ایدئولوژی‌های ساخته بشر باشد، مشروعیت دروغین دارد.

• چه رابطه‌ای میان مقبولیت و مشروعیت حقیقی وجود دارد؟ پاسخ: مقبولیت و مشروعیت ممکن است همراه یکدیگر باشند یا از هم جدا باشند.

• چه زمانی قدرت هم مقبول و هم مشروعیت حقیقی دارد؟ پاسخ: وقتی که قدرت مطابق با قانون و حکم الهی باشد و تبعیت از آن با رضایت و میل انجام گیرد.

• چه زمانی قدرت مقبول است ولی غیرمشروع؟ پاسخ: هنگامی که قدرت برخلاف حکم الهی باشد، اما تبعیت از آن با رضایت انجام شود.

(بخوانیم و بدانیم)

• قدرت سخت چیست؟ پاسخ: قدرتی است که با استفاده از ابزارهای خشن و آشکار و از طریق نهادهای نظامی اعمال می‌شود.

• قدرت نرم چیست؟ پاسخ: قدرتی است که از طریق نفوذ فرهنگی و با استفاده از ابزارهایی مانند رسانه‌ها و نهادهای آموزشی به طور غیرمستقیم اعمال می‌شود.

• در گذشته کدام نوع قدرت موجب سلطه سیاسی و اقتصادی یک کشور بر سایر کشورها می‌شد؟ پاسخ: قدرت سخت.

• امروزه کدام نوع قدرت باعث سلطه فرهنگی یک کشور بر دیگر کشورها می‌شود؟ پاسخ: قدرت نرم.

• چرا نظام آموزشی کشورها به عنوان ابزاری برای اعمال قدرت نرم استفاده می‌شود؟ پاسخ: به این معناست که یک کشور می‌تواند با نفوذ در سیستم آموزشی کشور دیگر، فرهنگ و جهان‌بینی نسل‌های آینده آن کشور را به نفع خود تغییر دهد.

• در گذشته، نبردهای دولتی چگونه بوده و امروزه به چه شکل است؟ پاسخ: در گذشته، جنگ‌ها در قلمروهای سرزمینی با استفاده از ابزار نظامی انجام می‌شد و رسانه‌ها آن را گزارش می‌کردند. اما امروزه، جنگ‌ها بیشتر در عرصه فرهنگ و با ابزار رسانه‌ها انجام می‌شود و درگیری‌های نظامی اگر پیش آید، معمولاً نتیجه‌ی جنگ فرهنگی است.

• چرا امروزه برخی افراد می‌توانند تأثیرگذاری بیشتری نسبت به دولت‌ها داشته باشند؟ مثالی بزنید. پاسخ: به این دلیل که افراد زیادی با بهره‌گیری از شبکه‌های اجتماعی، ارتباطات وسیعی در فضای مجازی برقرار می‌کنند و گاهی از دولت‌ها در زمینه تأثیرگذاری فرهنگی و اجتماعی پیشی می‌گیرند. سلبریتی‌ها و ورزشکاران مشهور نمونه‌هایی از این افراد هستند که در بعضی مواقع می‌توانند روندها را تحت تأثیر قرار دهند.

• این جمله را کامل کنید: امروزه بسیاری از افراد از طریق ………………………..، ارتباطات گسترده‌ای در فضای مجازی برقرار می‌کنند. پاسخ: شبکه‌های اجتماعی

• سلطه زمانی بیشتر پذیرفته می‌شود که به چه شکلی اعمال شود؟ پاسخ: زمانی که سلطه به صورت فرهنگی اعمال گردد.

• «سلطه هژمونی» به چه معناست؟ پاسخ: این اصطلاح به نوعی سلطه اشاره دارد که در آن، سلطه از طریق فرهنگ پذیرفته شده و مورد رضایت قرار می‌گیرد.

• کشورها چگونه از ابزارهای فرهنگی برای تأثیرگذاری و توجیه سلطه خود استفاده می‌کنند؟ مثال بزنید. پاسخ: کشورها به‌ویژه از هنر و رسانه‌ها برای ساخت و مهندسی افکار عمومی استفاده می‌کنند. مثلاً رسانه‌های آمریکایی، از اسلام‌هراسی به عنوان ابزاری برای گسترش هژمونی خود بهره می‌برند.

• سیاست چیست و چگونه با قدرت ارتباط دارد؟ پاسخ: سیاست هنگامی ایجاد می‌شود که قدرت به صورت سازمان یافته به منظور دستیابی به اهداف خاص مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین، سیاست به معنای اعمال قدرت به‌منظور تحقق اهداف است.

• چرا سیاست برای هر جامعه‌ای ضروری است؟ پاسخ: چون هر جامعه‌ای آرمان‌ها و ارزش‌های خاص خود را دارد که بدون سیاست مناسب نمی‌تواند به این آرمان‌ها دست یابد.

• نظام سیاسی به چه معناست؟ پاسخ: نظام سیاسی به مجموعه ساز و کارهایی اطلاق می‌شود که به منظور اجرای سیاست‌ها در یک جامعه به کار گرفته می‌شود.

• چگونه نظام سیاسی با دیگر نظام‌ها مثل فرهنگی و اقتصادی در تعامل است؟ پاسخ: نظام سیاسی همیشه با دیگر نظام‌ها مانند نظام فرهنگی یا اقتصادی در ارتباط است و بر آن‌ها تأثیر می‌گذارد و از آن‌ها نیز تأثیر می‌پذیرد.

• نظام ………………………… به تأمین ارزش‌ها و اصول حاکم بر سیاست می‌پردازد. پاسخ: فرهنگی

• تأثیر نظام فرهنگی بر نظام سیاسی چیست؟ پاسخ: نظام فرهنگی می‌تواند ارزش‌ها و اصول مورد تایید جامعه را به سیاست‌های اجرایی تبدیل کند. اگر نظام سیاسی به این اصول وفادار بماند، جامعه آن را می‌پذیرد، اما اگر از آن‌ها فاصله بگیرد، مشروعیت خود را از دست می‌دهد.

• چگونه نظام سیاسی بر نظام فرهنگی تأثیر می‌گذارد؟ پاسخ: نظام سیاسی می‌تواند با مدیریت خود به تقویت و توسعه فرهنگ کمک کند یا اگر از ارزش‌های فرهنگی جامعه دور شود، بحران‌های هویتی و فرهنگی ایجاد کند.

• رابطه میان نظام اقتصادی و نظام سیاسی چیست؟ پاسخ: نظام سیاسی با قوانین و مدیریت اجرایی می‌تواند بر نظام اقتصادی تأثیر بگذارد. نظام اقتصادی هم می‌تواند به حمایت از حکومت بپردازد و یا با ایجاد بحران‌ها، نظام سیاسی را تهدید کند.

• تقسیم‌بندی‌های مالک برای نظام‌های سیاسی را نام ببرید. پاسخ: تعداد افراد تصمیم‌گیرنده، روش تصمیم‌گیری، وابستگی به دین یا دنیا

• بر اساس تعداد افراد تصمیم‌گیرنده، نظام‌های سیاسی به چند دسته تقسیم می‌شوند؟ پاسخ: نظام‌هایی که در آن یک فرد تصمیم می‌گیرد، نظام‌هایی که در آن یک اقلیت تصمیم می‌گیرند، و نظام‌هایی که در آن اکثریت مردم نقش دارند.

• بر اساس روش تصمیم‌گیری، نظام‌های سیاسی به چند دسته تقسیم می‌شوند؟ پاسخ: نظام‌هایی که حاکم براساس خواسته‌های خود تصمیم می‌گیرد، و نظام‌هایی که تصمیم‌گیری‌ها بر مبنای اصول عقلی و فضیلت صورت می‌گیرد.

• تقسیم‌بندی‌های مالک از نظر ارسطو را نام ببرید. پاسخ: تعداد افراد تصمیم‌گیرنده و روش تصمیم‌گیری

• انواع نظام سیاسی از دیدگاه ارسطو را نام ببرید. پاسخ: مونارشی، استبدادی، الیگارشی، آریستوکراسی، جمهوری، دموکراسی

• از نظر ارسطو، مونارشی چه نوع نظام سیاسی است؟ پاسخ: نظامی است که در آن یک فرد بر اساس فضیلت تصمیم‌گیرنده است.

• از نظر ارسطو، استبدادی چه نوع نظام سیاسی است؟ پاسخ: نظامی است که در آن یک فرد بر اساس تمایلات و خواسته‌های خود تصمیم‌گیری می‌کند.

• از نظر ارسطو، آریستوکراسی چه نوع نظام سیاسی است؟ پاسخ: نظامی است که در آن یک اقلیت بر اساس فضیلت تصمیم‌گیری می‌کنند.

• از نظر ارسطو، الیگارشی چه نوع نظام سیاسی است؟ پاسخ: نظامی است که در آن یک اقلیت تصمیم‌گیری بر اساس خواسته‌های خود دارند.

• از نظر ارسطو، جمهوری چه نوع نظام سیاسی است؟ پاسخ: نظامی است که در آن اکثریت بر اساس فضیلت تصمیم‌گیری می‌کنند.

• از نظر ارسطو، دموکراسی چه نوع نظام سیاسی است؟ پاسخ: نظامی است که در آن اکثریت بر اساس خواسته‌ها و تمایلات خود تصمیم‌گیری می‌کنند.

• از نظر ارسطو، تفاوت بین دموکراسی و جمهوری چیست؟ پاسخ: در هر دو، اکثریت تصمیم‌گیرنده هستند، اما در جمهوری اکثریت بر اساس فضیلت تصمیم می‌گیرند و در دموکراسی این تصمیم‌گیری بر اساس تمایلات و خواسته‌های شخصی است.

• فارابی تقسیم‌بندی‌های نظام سیاسی را چگونه می‌بیند؟ توضیح دهید. پاسخ: فارابی نظام‌های سیاسی را به دو دسته دین‌مدار و دنیا‌مدار تقسیم می‌کند.

• از نظر فارابی، مدینه فاضله چه نوع جامعه‌ای است؟ پاسخ: جامعه‌ای است که بر اساس قوانین الهی شکل گرفته و اهداف عالی انسانی را دنبال می‌کند.

• از نظر فارابی، جوامع جاهل چه ویژگی‌هایی دارند؟ پاسخ: جوامعی که آرمان‌ها و ارزش‌هایشان برخاسته از عقل و الهی نباشد، جوامع جاهل نامیده می‌شوند.

• دو نوع نظام سیاسی شناخته شده در دنیای امروز را نام ببرید. پاسخ: لیبرال دموکراسی و جمهوری اسلامی

جمع‌بندی

در این درس، مفاهیم اساسی در مورد نظام‌های سیاسی مختلف مانند لیبرالیسم و دموکراسی و همچنین ویژگی‌های نظام جمهوری اسلامی بررسی شد. لیبرالیسم به آزادی‌های فردی و دموکراسی به حاکمیت مردم اشاره دارد. در مقابل، جمهوری اسلامی با تاکید بر اصول اسلامی و مشارکت فعال مردم در سیاست، ارزش‌های اجتماعی نظیر عدالت، آزادی، و استقلال را ترویج می‌کند. اهمیت این اصول در آموزه‌های اسلامی به معنای تقرب انسان به خداوند و تحقق عدالت اجتماعی است.