سوالات جامعه شناسی دهم انسانی درس پانزدهم هویت ایرانی (3) با جواب

درس پانزدهم جامعه‌شناسی پایه دهم انسانی با عنوان “قدرت، سیاست و مشروعیت” به بررسی ساختارهای قدرت در جامعه، مفهوم سیاست، و نقش نظام‌های سیاسی می‌پردازد. این درس اهمیت خاصی دارد زیرا به دانش‌آموز کمک می‌کند تا درک دقیق‌تری از مفهوم اقتدار، سیاست‌گذاری، تفاوت انواع حکومت‌ها و پیوند بین دین و حکومت پیدا کند. در ادامه نمونه سوالاتی از این درس ارائه شده‌اند که به عنوان تمرین، مرور و آمادگی برای آزمون مورد استفاده قرار گیرند.

سوالات متن درس ۱۵ پانزدهم جامعه شناسی دهم انسانی با جواب

نمونه سوالات جامعه شناسی دهم انسانی درس پانزدهم با جواب

چند نمونه از نمودهای اجتماعی که هویت یک جامعه را نشان می‌دهند نام ببرید و بگویید وجه اشتراک آن‌ها چیست؟
پاسخ: شناسنامه، پرچم کشور، قوای حاکم، قانون اساسی، احزاب سیاسی و جنگ‌ها. وجه اشتراک این‌ها، تلفیق هویت فرهنگی و هویت سیاسی آن‌هاست.
قدرت در معنای عمومی خود به چه معناست؟
پاسخ: توانایی یک موجود زنده برای انجام کار با اختیار و آگاهی.
چرا انسان را کنشگری نیرومند می‌دانند؟
پاسخ: چون انسان کارهایش را با اراده و آگاهی انجام می‌دهد.
قدرت به چند دسته کلی تقسیم می‌شود؟
پاسخ: دو دسته: قدرت فردی و قدرت اجتماعی.
ضعف اصلی قدرت فردی چیست؟
پاسخ: محدویت آن، زیرا فرد به تنهایی قادر به رفع تمام نیازهای خود نیست.
قدرت اجتماعی در چه شرایطی شکل می‌گیرد؟
پاسخ: زمانی که فرد بتواند اراده دیگران را تحت تأثیر قرار داده و آن را در راستای اهداف خود به کار گیرد.
چه کسانی از قدرت اجتماعی بالاتری برخوردارند؟
پاسخ: افرادی که در تاثیرگذاری بر دیگران تواناتر هستند.
چه اشخاص یا نهادهایی می‌توانند قدرت اجتماعی داشته باشند؟
پاسخ: افراد، سازمان‌ها، نهادها و جوامع مختلف.
آیا قدرت اجتماعی بدون موافقت دیگران پدید می‌آید؟
پاسخ: خیر، برای تحقق قدرت اجتماعی، پذیرش و تبعیت دیگران ضروری است.
چگونه می‌توان بر اراده دیگران تأثیر گذاشت؟
پاسخ: از طریق جلب تبعیت و پذیرفتن آن توسط دیگران.
تبعیت یعنی چه؟
پاسخ: عمل کردن دیگران مطابق خواست ما، به صورت ارادی یا از روی اجبار.
تبعیت چگونه انواع مختلفی دارد؟
پاسخ: به دو شکل: تبعیت با اکراه و تبعیت با رضایت.
تبعیت از روی اجبار چه نام دارد؟
پاسخ: تبعیت با کراهت؛ یعنی پیروی از ترس یا تهدید.
تبعیت با رضایت به چه معناست؟
پاسخ: زمانی است که فرد با میل شخصی و از درون، از دیگری پیروی می‌کند.
کدام نوع قدرت دارای مقبولیت است؟
پاسخ: قدرتی که بر پایه رضایت شکل گرفته باشد و تهدیدی در کار نباشد.
اقتدار چیست؟
پاسخ: قدرتی که مورد قبول عمومی بوده و رسمیت یافته باشد.
مشروعیت قدرت چه مفهومی دارد؟
پاسخ: به معنای سازگار بودن قدرت با نظام ارزشی و عقیدتی معین.
مقبولیت قدرت از کجا نشأت می‌گیرد؟
پاسخ: از اراده و خواست کسانی که قدرت بر آن‌ها اعمال می‌شود.
قدرت چه زمانی پذیرفته می‌شود و چه زمانی نه؟
پاسخ: وقتی با رضایت باشد، مقبول است و اگر از روی اجبار باشد، فاقد مقبولیت خواهد بود.
ملاک مشروعیت چیست؟
پاسخ: مبتنی بودن بر حق یا باطل.
انواع مشروعیت کدام‌اند؟
پاسخ: مشروعیت اصیل و مشروعیت جعلی.
مشروعیت حقیقی یعنی چه؟
پاسخ: وقتی قدرت با قوانین الهی و اراده خداوند هماهنگ باشد.
مشروعیت جعلی به چه معناست؟
پاسخ: قدرتی که بر اساس ایدئولوژی‌های ساختگی و انسانی باشد.
آیا مشروعیت و مقبولیت می‌توانند باهم یا جدا باشند؟
پاسخ: بله، ممکن است هر دو باهم یا مستقل از هم وجود داشته باشند.
قدرت در چه شرایطی هم مشروع و هم مقبول است؟
پاسخ: زمانی که هم بر پایه احکام الهی باشد و هم مردم با رضایت تبعیت کنند.
قدرتی که مشروع نیست اما مورد پذیرش مردم است چه وضعیتی دارد؟
پاسخ: قدرتی غیر مشروع اما پذیرفته شده.
سیاست چه زمانی شکل می‌گیرد؟
پاسخ: وقتی که قدرت برای رسیدن به هدفی مشخص، سازماندهی شود.
سیاست را چگونه تعریف می‌کنیم؟
پاسخ: سازمان یافتگی قدرت برای نیل به هدفی معین.
سیاست در مفهوم کلی چیست؟
پاسخ: هرگونه برنامه‌ریزی و ساماندهی قدرت.
رابطه سیاست با جامعه چیست؟
پاسخ: سیاست ابزار رسیدن به آرمان‌ها و ارزش‌های هر جامعه است.

سوالات درس ۱۵ جامعه شناسی دهم انسانی

۳۱) به نظر شما نظام سیاسی چه زمانی شکل می‌گیرد و چه سازوکارهایی آن را تشکیل می‌دهند؟
پاسخ: هنگامی که مجموعه‌ای از ابزارها و سازوکارها برای اجرای سیاست‌های یک جامعه ایجاد شود، آن را نظام سیاسی می‌نامیم.

۳۲) ارتباط میان نظام سیاسی و سایر بخش‌های اجتماعی مانند اقتصاد و فرهنگ چگونه است؟
پاسخ: نظام سیاسی در جامعه، نه تنها از بخش‌های دیگر جدا نیست، بلکه هم از آن‌ها تاثیر می‌گیرد و هم بر آن‌ها تأثیرگذار است.

۳۳) نظام فرهنگی چه نقشی در تعیین خط مشی نظام سیاسی دارد؟
پاسخ: نظام فرهنگی، اصول، باورها و ارزش‌هایی را شکل می‌دهد که نظام سیاسی بر پایه آن‌ها تصمیم‌گیری می‌کند و عملکردش بر اساس آن سنجیده می‌شود.

۳۴) عملکرد نامناسب نظام سیاسی چه پیامدی بر فرهنگ جامعه دارد؟
پاسخ: اگر نظام سیاسی از ارزش‌های فرهنگی جامعه فاصله بگیرد، این موضوع می‌تواند باعث تضعیف هویت فرهنگی و بروز بحران‌های هویتی شود.

۳۵) معیارهای دسته‌بندی نظام‌های سیاسی در علم جامعه‌شناسی چیست؟
پاسخ: این نظام‌ها معمولاً براساس سه معیار دسته‌بندی می‌شوند: تعداد تصمیم‌گیرندگان (حاکمان)، روش حکومت‌داری، و توجه به دین یا دنیامحوری.

۳۶) از دیدگاه شیوه حکومت‌داری، نظام‌های سیاسی به چه دو گروه تقسیم می‌شوند؟
پاسخ: برخی بر اساس خواسته‌های شخصی و منافع خود تصمیم می‌گیرند و برخی دیگر تصمیم‌گیری را بر پایه عقل، فضیلت و حقیقت قرار می‌دهند.

۳۷) اگر بخواهیم نظام‌های سیاسی را از لحاظ دینی بودن یا نبودن بررسی کنیم، چند نوع داریم؟
پاسخ: دو نوع: یکی بر مبنای قوانین الهی (دین‌مدار) و دیگری سکولار و مبتنی بر ارزش‌های صرفاً دنیوی.

۳۸) ارسطو در تقسیم‌بندی نظام‌های سیاسی از چه شاخص‌هایی بهره می‌برد و چند مدل معرفی می‌کند؟
پاسخ: او از دو ملاک تعداد حاکمان و نحوه تصمیم‌گیری بهره می‌برد و شش نوع نظام سیاسی معرفی می‌کند: مونارشی، استبداد، آریستوکراسی، الیگارشی، جمهوری و دموکراسی.

۳۹) از دیدگاه ارسطو، چه نظام‌هایی از نوع فضیلت‌محور هستند؟
پاسخ: نظام‌هایی مثل مونارشی، آریستوکراسی و جمهوری چون تصمیماتشان بر اساس حقیقت و فضیلت گرفته می‌شود.

۴۰) نظام‌هایی که بر اساس خواست شخصی حاکمان بنا شده‌اند، از نظر ارسطو کدام‌ها هستند؟
پاسخ: نظام‌های استبدادی، اُلیگارشی و دموکراسی.

۴۱) ارسطو چگونه دموکراسی را تعریف می‌کند؟
پاسخ: دموکراسی حاکمیت اکثریتی است که بر اساس میل و خواسته خود تصمیم می‌گیرند، نه لزوماً بر اساس عقل یا فضیلت.

۴۲) حکومت جمهوری از نظر ارسطو چه ویژگی دارد؟
پاسخ: حکومتی که در آن اکثریت مردم بر پایه عقل، فضیلت و حقیقت فعالیت می‌کنند و حکومت می‌سازند.

۴۳) تفاوت جمهوری و دموکراسی از نگاه ارسطو چیست؟
پاسخ: در جمهوری، تصمیمات با فضیلت همراه‌اند ولی در دموکراسی، تمایلات فردی حاکم هستند.

۴۴) فارابی مدینه فاضله و مدینه جاهله را چطور توضیح می‌دهد؟
پاسخ: مدینه فاضله جامعه‌ای است که بر پایه قوانین الهی و عقلی اداره می‌شود و مدینه جاهله، جامعه‌ای است که از این ارزش‌ها بی‌بهره است.

۴۵) لیبرالیسم به چه معناست؟
پاسخ: به معنای آزادی مطلق انسان‌ها در انتخاب و انجام هر کاری، بدون در نظر گرفتن ارزش‌های مطلق الهی.

۴۶) تعریف ساده‌ای از دموکراسی ارائه دهید.
پاسخ: دموکراسی یعنی حاکمیت مردم؛ یعنی مردم خودشان تصمیم‌گیرنده اصلی در اداره امور هستند.

۴۷) لیبرال دموکراسی چگونه نظامی است؟
پاسخ: نظامی است که بر اساس خواسته‌های اکثریت مردم شکل می‌گیرد اما اصول فطری یا الهی را معتبر نمی‌داند و فقط بر دنیاگرایی تاکید دارد.

۴۸) لیبرال دموکراسی با کدام فرهنگ هم‌راستا است؟
پاسخ: با فرهنگ مدرن غربی که نگاهی دنیوی و این‌جهانی به مسائل دارد.

۴۹) در فرهنگ اسلامی چه نوع حکومت سیاسی مورد قبول است؟
پاسخ: حکومت مردم‌سالاری دینی یا جمهوری اسلامی، که ترکیبی از خواست مردم و قوانین الهی است.

۵۰) ترکیب واژه‌های “جمهوری” و “اسلامی” چه مفهومی دارد؟
پاسخ: جمهوری به نقش مردم در حکومت اشاره دارد و اسلامی نشان‌دهنده این است که قوانین بر اساس آموزه‌های دینی تنظیم شده‌اند.

۵۱) در نظام اسلامی، قوانین چگونه تدوین می‌شوند؟
پاسخ: قوانین با مشارکت مردم و در چهارچوب مشیت و اراده الهی شکل می‌گیرند.

۵۲) نقش عقل و وحی در تعیین ارزش‌ها در نظام اسلامی چیست؟
پاسخ: عقل و وحی دو ابزار اصلی برای شناخت ارزش‌های الهی و تنظیم مقررات اجتماعی در این نظام هستند.

۵۳) چند نمونه از ارزش‌های اجتماعی در فرهنگ اسلامی را نام ببرید.
پاسخ: آزادی، عدالت، عبودیت، امنیت، استقلال، مشورت، آبادانی، خودکفایی، مشارکت اجتماعی و آگاهی عمومی.

۵۴) در دیدگاه اسلامی، عبادات چه زمانی ارزش بالاتری پیدا می‌کنند؟
پاسخ: زمانی که تأثیرات اجتماعی وسیع‌تری پیدا کنند و موجب پیشرفت جامعه شوند.

۵۵) بر اساس روایات اسلامی، بزرگ‌ترین مسئولیت اجتماعی چیست؟
پاسخ: رابطه‌ی مسئولانه بین امت و رهبران جامعه (امامت).

۵۶) وظیفه امت اسلامی در برابر قدرت‌های غیرالهی چیست؟
پاسخ: باید از پذیرش حکومت‌های طاغوتی خودداری کرده و در برپایی نظامی مطابق با ارزش‌های الهی و اسلامی تلاش کنند.

جمع‌بندی

درس پانزدهم کتاب جامعه‌شناسی دهم انسانی، با موضوع «قدرت، سیاست و نظام سیاسی» به بررسی پایه‌های تشکیل جوامع سازمان‌یافته می‌پردازد. در این درس، مفاهیمی چون قدرت اجتماعی، مشروعیت، اقتدار، سیاست، نظام سیاسی و تفاوت نظام‌های دینی و سکولار تحلیل می‌شود. همچنین، نظریات فیلسوفانی همچون ارسطو و فارابی در خصوص انواع حکومت‌ها و نقش فضیلت یا تمایل حاکمان در تصمیم‌گیری، مورد بررسی قرار می‌گیرد.