سوالات جامعه شناسی دهم انسانی درس دوم پدیده‌های اجتماعی با جواب

درس دوم جامعه‌شناسی پایه دهم انسانی به بررسی “پدیده‌های اجتماعی” و “کنش اجتماعی” می‌پردازد. این مفاهیم درک ما از روابط انسانی را عمیق‌تر می‌کنند و نشان می‌دهند که چگونه رفتارهای فردی و جمعی تحت تأثیر ارزش‌ها، هنجارها و عوامل اجتماعی قرار می‌گیرند. در این مقاله، به بررسی نمونه سوالات این درس همراه با پاسخ‌ خواهیم پرداخت تا مفاهیم آن را بهتر درک کنیم.

سوالات جامعه شناسی دهم انسانی درس دوم

کنش اجتماعی چیست؟

1. برای کنش اجتماعی چند مثال بزنید. ویژگی مشترک این کنش‌ها چیست؟

   • پاسخ: وقتی به دوستان‌مان سلام می‌کنیم یا جواب سلام‌شان را می‌دهیم. هنگام ورود معلم به کلاس از جا بلند می‌شویم. در اتوبوس حق تقدم را رعایت می‌کنیم. هنگام صحبت، به گفته‌ها و حرکات طرف مقابل توجه داریم. با هم همکاری می‌کنیم یا حتی در رقابت می‌افتیم. به دیدن اعضای خانواده می‌رویم و احوالشان را می‌پرسیم. تمام این رفتارها بر اساس حضور و توجه به دیگران شکل می‌گیرد.

2. در چه شرایطی، وقتی فردی به تنهایی در اتاق غذا می‌خورد، این کنش تبدیل به یک کنش اجتماعی می‌شود؟

   • پاسخ: وقتی دیگران وارد اتاق شوند، این کنش از حالت فردی به اجتماعی تبدیل می‌شود.

3. انواع کنش‌ها را نام ببرید و مثال بزنید.

   • پاسخ:

     • کنش درونی: این کنش‌ها در ذهن انسان اتفاق می‌افتند، مانند تخیل یا تفکر. مثلاً وقتی در کلاس هستید، اما ذهن‌تان به دوردست‌ها می‌رود و در خیال خود رودخانه‌ای پر از آب‌های روان را تصور می‌کنید.

     • کنش بیرونی: این‌ها کنش‌هایی هستند که در دنیای واقعی انجام می‌شوند، مانند راه رفتن یا خوردن غذا.

     • کنش فردی: کنشی که هیچ ربطی به دیگران ندارد و فرد به طور مستقل از محیط خود عمل می‌کند. مثلاً خواندن یک کتاب تنها برای لذت خود.

     • کنش اجتماعی: این نوع کنش‌ها بر اساس حضور و واکنش دیگران شکل می‌گیرند. وقتی از دیگران می‌خواهید در یک گروه کاری مشارکت کنند، این یک کنش اجتماعی است.

4. برای کنش‌های بیرونی و درونی مثال‌هایی بزنید.

   • پاسخ: نشستن، راه رفتن، غذا خوردن، این‌ها کنش‌های بیرونی‌اند. اما فکر کردن، غصه خوردن، پشیمانی، امید داشتن، این‌ها همه کنش‌های درونی هستند.

کنش اجتماعی

5. کنش اجتماعی را چگونه تعریف می‌کنید؟

   • پاسخ: کنش اجتماعی نوعی رفتار است که در آن فرد بر اساس آگاهی و اراده‌اش به دیگران توجه می‌کند و رفتار خود را با توجه به ویژگی‌ها و اعمال آن‌ها تنظیم می‌کند.

ویژگی‌های کنش اجتماعی:

• توجه به نظرات دیگران

• مبتنی بر آگاهی، هدف، اراده، و معنای مشترک

• تابع عضویت در یک گروه یا اجتماع خاص

6. چند نمونه از کنش‌های اجتماعی بزنید:

   • پاسخ: وقتی راننده‌ای پشت چراغ قرمز می‌ایستد، از قوانینی پیروی می‌کند که جامعه آن را پذیرفته است. حتی اگر کسی در حال تماشای او نباشد، این کنش همچنان اجتماعی است. مثال دیگر، رعایت قوانین رانندگی حتی در نیمه شب و زمانی که دیگران نمی‌بینند، باز هم یک کنش اجتماعی است.

7. آیا کنش اجتماعی تنها زمانی که دیگران فیزیکی در اطراف ما حضور دارند انجام می‌شود؟

   • پاسخ: نه، کنش‌های اجتماعی می‌توانند حتی زمانی که دیگران حضور فیزیکی ندارند، انجام شوند. برای مثال، وقتی راننده‌ای در شب به چراغ قرمز توجه می‌کند، رفتار او یک کنش اجتماعی است، چون به مقرراتی که در اجتماع پذیرفته شده توجه دارد.

8. اگر در حضور دیگران اما بدون توجه به آن‌ها کاری انجام دهیم، آیا این کنش اجتماعی است؟

   • پاسخ: خیر، این کنش‌ها اجتماعی نیستند. مثلاً اگر در کلاس نشسته و به اطرافیان توجهی نداشته باشید و در ذهن خود به خیالاتی مشغول شوید، این کنش فردی است.

کنش فردی

9. ویژگی‌های کنش فردی چیست؟

   • پاسخ: این نوع کنش‌ها هیچ ارتباطی با قوانین یا آداب اجتماعی ندارند و بیشتر بر اساس علایق، گرایش‌ها و عادات شخصی انجام می‌شوند. فردی که بر اساس سلیقه خود آهنگ می‌شنود یا سریالی را تماشا می‌کند، در حال انجام کنش فردی است.

10. برای هر یک از موارد زیر یک مثال از کنش اجتماعی بزنید:

• پاسخ:

  • غریبه: وقتی از کنار غریبه‌ای رد می‌شویم، بی‌توجه می‌گذریم.

  • آشنا: به آشنایان‌مان سلام می‌کنیم.

  • دوست: در شرایط مختلف به دوستان‌مان کمک می‌کنیم.

  • دشمن: از دشمنان خود دوری می‌کنیم.

  • گذشتگان: مطالعه کتاب‌های تاریخی و بازدید از موزه‌ها.

  • معاصران: استفاده از پیشرفت‌های علمی و فناوری.

  • آیندگان: صرفه‌جویی در مصرف منابع برای حفظ محیط زیست.

  • مؤمن: به مؤمنان اعتماد کرده و با آنها همکاری می‌کنیم.

  • کافر و منافق: روابط‌مان را محدود کرده و به آنها اعتماد نمی‌کنیم.

۱۱- چند نمونه از پدیده‌های اجتماعی را ذکر کنید.
پاسخ: بانک، مسجد، پلیس، مدرسه، خانواده، گروه دوستان، نمادها، هنجارها، ارزش‌ها و باورهای اجتماعی نمونه‌هایی از پدیده‌های اجتماعی هستند.

۱۲- پدیده اجتماعی را به چه معناست؟
پاسخ: پدیده اجتماعی به کنش اجتماعی و پیامدهای آن اطلاق می‌شود.

۱۳- کوچک‌ترین پدیده اجتماعی چیست؟
پاسخ: کنش اجتماعی کوچک‌ترین پدیده اجتماعی است و سایر پدیده‌های اجتماعی به‌عنوان آثار و پیامدهای آن شناخته می‌شوند.

۱۴- پدیده‌های اجتماعی چه ویژگی‌هایی دارند؟
پاسخ: ۱- پدیده‌های اجتماعی معنادار، هدف‌مند و آگاهانه هستند.
۲- پدیده‌های اجتماعی مستقل از پدیدآورندگان خود هستند.
۳- پدیده‌های اجتماعی فرصت‌ساز و محدودیت‌ساز هستند.

۱۵- چرا برخی پدیده‌ها به‌عنوان پدیده‌های اجتماعی شناخته می‌شوند؟
پاسخ: برخی پدیده‌ها به‌دلیل تأثیر بر کنش‌های انسان‌ها و تغییر رفتار دیگران به‌عنوان پدیده‌های اجتماعی شناخته می‌شوند.

۱۶- پدیده‌های طبیعی چه ویژگی‌هایی دارند؟
پاسخ: پدیده‌های طبیعی نتیجه کنش‌های انسان‌ها نیستند و جنبه عینی و بیرونی دارند که مستقل از ذهن انسان‌ها وجود دارند.

۱۷- یک پدیده طبیعی که جنبه اجتماعی پیدا می‌کند را مثال بزنید.
پاسخ: خشکسالی و کم‌آبی، که پدیده‌ای طبیعی است، می‌تواند باعث مهاجرت یا تغییر نقش‌های اقتصادی شود که جنبه اجتماعی پیدا می‌کند.

۱۸- چطور یک کنش فردی به کنش اجتماعی تبدیل می‌شود؟
پاسخ: وقتی فردی به تنهایی در اتاق مطالعه می‌کند و فرد دیگری وارد می‌شود، این مطالعه به یک کنش اجتماعی تبدیل می‌شود زیرا برای رعایت حقوق دیگران فرد باید رفتار خود را متناسب با حضور دیگران تغییر دهد.

۱۹- ارزش‌ها، هنجارها، نمادها، نقش اجتماعی، جامعه‌پذیری و کنترل اجتماعی را توضیح دهید و مثال بزنید.
پاسخ:

• ارزش‌های اجتماعی: پدیده‌های مطلوبی که جامعه به آنها اهمیت می‌دهد و افراد برای رسیدن به آنها تلاش می‌کنند (مانند تعلیم و تربیت).

• هنجارهای اجتماعی: شیوه‌ها و روش‌هایی که برای رسیدن به ارزش‌ها تعریف می‌شوند (مانند قوانین و مقررات).

• نماد: نشانه‌ها و علایمی که معنا را منتقل می‌کنند (مانند علایم راهنمایی و رانندگی).

• نقش اجتماعی: جایگاه‌های اجتماعی افراد که وظایف و حقوق خاصی را به همراه دارند (مانند نقش معلم یا دانش‌آموز).

• جامعه‌پذیری: فرایند یادگیری ارزش‌ها، هنجارها و نقش‌ها برای مشارکت در جامعه (مانند جامعه‌پذیری در خانواده و مدرسه).

• کنترل اجتماعی: نظارت بر رفتار فرد و وادار کردن او به رعایت هنجارها و ارزش‌های اجتماعی (مثلاً تشویق یا تنبیه در مدرسه).

۲۰- تمامی رفتارهای ما تحت تأثیر چه پدیده‌ای قرار دارند؟
پاسخ: هنجارهای اجتماعی.

۲۱- ارتباط کنش اجتماعی با هنجارها و ارزش‌های اجتماعی چیست؟
پاسخ: بدون کنش اجتماعی، هنجارها شکل نمی‌گیرند و ارزش‌ها محقق نمی‌شوند.

۲۲- چگونه کنش اجتماعی، هنجارها و ارزش‌های اجتماعی با هم مرتبط هستند؟
پاسخ: کنش اجتماعی نیازمند هنجار و ارزش اجتماعی است. بدون هنجار و ارزش اجتماعی، کنش اجتماعی شکل نمی‌گیرد.

۲۳- ارزش‌ها و هنجارها پس از شکل‌گیری چه پدیده‌هایی را ضروری می‌سازند؟
پاسخ: جامعه‌پذیری و کنترل اجتماعی.

۲۴- افراد چگونه می‌توانند ارزش‌ها و هنجارها را تداوم بخشند؟
پاسخ: با عمل کردن به آنها.

۲۵- تفاوت ارزش و هنجار چیست؟
پاسخ: ارزش‌ها از جنس هدف و مقصود هستند، اما هنجارها وسیله و روش رسیدن به ارزش‌ها هستند.

۲۶- جدول زیر را کامل کنید.

۲۷- پدیده‌های اجتماعی خرد و کلان چگونه شکل می‌گیرند؟
پاسخ: از طریق کنش‌های اجتماعی که توسط افراد انجام می‌شود و با تأثیرات فرهنگی و اجتماعی، پدیده‌ها به‌صورت خرد و کلان شکل می‌گیرند.

۲۸- چرا پدیده‌های اجتماعی معنا دارند؟
پاسخ: پدیده‌های اجتماعی به دلیل این‌که توسط انسان‌ها ایجاد می‌شوند و بر اساس آگاهی، اراده و هدف عمل می‌کنند، دارای معنا هستند.

۲۹- ارزش‌ها و هنجارها چگونه در جامعه عمومی می‌شوند؟
پاسخ: از طریق فرایندهای جامعه‌پذیری و کنترل اجتماعی.

۳۰- جامعه‌پذیری را تعریف کنید.
پاسخ: فرایندی که افراد از طریق آن ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی را از طریق تعامل با دیگران یاد می‌گیرند و درونی می‌کنند.

۳۱- کنترل اجتماعی را تعریف کنید.
پاسخ: نظارت و تشویق یا تنبیه رفتار افراد برای انطباق با ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی.

۳۲- چرا جامعه‌پذیری و کنترل اجتماعی ضروری هستند؟
پاسخ: برای عمومی و همگانی شدن ارزش‌ها و هنجارها و انتقال آنها به نسل‌های بعدی.

۳۳- جامعه به چه میزان آماده است تا هنجارها را تحت کنترل اجتماعی قرار دهد؟
پاسخ: هرچه ارزشی در جامعه اهمیت بیشتری داشته باشد، هنجارهای آن بیشتر تحت کنترل قرار می‌گیرد و مجازات‌های بیشتری برای نقض آن‌ها وجود دارد.

۳۴- چرا افراد پدیده‌های طبیعی را مشابه پدیده‌های اجتماعی می‌پندارند؟
پاسخ: به دلیل اینکه پدیده‌های اجتماعی به مرور از انسان‌ها مستقل می‌شوند و تأثیرات و محدودیت‌هایی ایجاد می‌کنند که مشابه تأثیرات پدیده‌های طبیعی است.

۳۵- ویژگی‌های پدیده‌های اجتماعی چیست؟
پاسخ: پدیده‌های اجتماعی معنادار، هدف‌مند، آگاهانه و ارادی هستند. همچنین مستقل از پدیدآورندگان خود عمل می‌کنند و می‌توانند فرصت‌ها و محدودیت‌هایی ایجاد کنند.

۳۶- تفاوت پدیده‌های اجتماعی و پدیده‌های طبیعی چیست؟
پاسخ: پدیده‌های اجتماعی نتیجه کنش‌های انسان‌ها هستند، اما پدیده‌های طبیعی بدون دخالت انسان‌ها به وجود می‌آیند.

۳۷- پدیده طبیعی که جنبه اجتماعی پیدا می‌کند را مثال بزنید.
پاسخ: خشکسالی و کم‌آبی که می‌تواند موجب مهاجرت یا تغییرات اقتصادی شود.

جمع‌بندی

درس دوم جامعه‌شناسی دهم به بررسی کنش‌های اجتماعی و پدیده‌های اجتماعی پرداخته و نشان می‌دهد که بسیاری از رفتارهای ما تحت تأثیر جامعه، فرهنگ و ارزش‌های اجتماعی شکل می‌گیرند. در این مقاله، سوالات مربوط به این درس را بررسی کردیم. شناخت بهتر این مفاهیم به ما کمک می‌کند تا آگاهانه‌تر در جامعه رفتار کنیم و تعاملات اجتماعی خود را بهبود بخشیم.