سوالات جامعه شناسی دهم انسانی درس دهم تغییرات هویت اجتماعی با جواب

درس دهم کتاب جامعه‌شناسی پایه دهم انسانی با موضوع «تغییرات هویت اجتماعی» از مباحث بنیادین و کاربردی در فهم جایگاه انسان‌ها در جامعه است. در این درس، مفاهیمی چون موقعیت اجتماعی، هویت‌های انتسابی و اکتسابی، تحرک‌های اجتماعی، انسداد اجتماعی و تعارض فرهنگی بررسی می‌شوند. شناخت این مفاهیم به ما کمک می‌کند تا نقش خود را در جامعه بهتر درک کنیم و نسبت به تغییرات اجتماعی آگاهانه‌تر عمل نماییم. در ادامه، مجموعه‌ای از سوالات امتحانی این درس همراه با پاسخ‌های تشریحی ارائه شده است.

سوالات درس دهم جامعه شناسی دهم

نمونه سوالات درس دهم جامعه‌شناسی دهم انسانی با پاسخ

مفهوم “موقعیت اجتماعی” به چه معناست؟
پاسخ: منظور از موقعیت اجتماعی، جایگاهی است که یک فرد در جامعه یا گروهی خاص بر اساس نقش‌ها، وظایف یا انتظارات دیگران داراست.
اگر موقعیت اجتماعی کسی را بدانیم، چه چیزهایی در موردش می‌فهمیم؟
پاسخ: متوجه می‌شویم با چه کسانی در ارتباط است، چگونه باید با او برخورد کنیم و چه توقعاتی از او داریم.
زمانی که فردی هویت اجتماعی تازه‌ای به دست می‌آورد، در کدام بخش زندگی او تغییر رخ داده است؟
پاسخ: در موقعیت اجتماعی‌اش.
هویت اجتماعی افراد هنگام تولد چگونه به آنها داده می‌شود و چگونه هویت جدید پیدا می‌کنند؟
پاسخ: در ابتدا، هویت اجتماعی به صورت انتسابی و غیرارادی در محیطی مانند خانواده شکل می‌گیرد. سپس با رشد فرد و تعامل با اجتماع، هویت تازه‌ای به صورت آگاهانه و فعالانه به دست می‌آید.
تفاوت هویت انتسابی و هویت اکتسابی را شرح دهید.
پاسخ: هویت انتسابی از بدو تولد به فرد تعلق می‌گیرد، در حالی‌که هویت اکتسابی با تلاش فرد در تعامل با محیط اجتماعی و با گذشت زمان شکل می‌گیرد.
مفهوم تحرک اجتماعی چیست؟ چه انواعی دارد؟
پاسخ: تحرک اجتماعی یعنی جابه‌جایی افراد بین موقعیت‌های اجتماعی مختلف؛ و انواع آن عبارت‌اند از: صعودی، نزولی و افقی.
تحرک‌های صعودی و نزولی را همراه با مثال توضیح دهید.
پاسخ: اگر کارمند به مقام مدیریتی برسد، تحرک او صعودی است. اگر مدیری عزل شود و به کارمندی عادی تبدیل شود، دچار تحرک نزولی شده است.
نمونه‌ای از تحرک افقی را ذکر کنید.
پاسخ: زمانی که کارمند یک اداره از یک بخش به بخش دیگر منتقل می‌شود اما جایگاه اجتماعی‌اش ثابت می‌ماند.
چرا رده‌بندی شغلی در همه کشورها یکسان نیست؟
پاسخ: چون ارزش‌ها و معیارهای اجتماعی در هر کشور متفاوت است.
چه عواملی می‌توانند موقعیت اجتماعی افراد را تعیین کنند؟
پاسخ: نه تنها شغل، بلکه عواملی مثل دانش، تقوا، هنر، و احترام نیز در آن نقش دارند.
اگر فردی در طول عمر خود چند بار جایگاه اجتماعی‌اش تغییر کند، این چه نوع تحرکی است؟
پاسخ: تحرک اجتماعی درون نسلی.
انسداد اجتماعی به چه معناست؟
پاسخ: یعنی نبود فرصت برای پیشرفت اجتماعی و صعود در جایگاه‌های اجتماعی.
معنای باز بودن راه تحرک اجتماعی چیست؟
پاسخ: فراهم بودن امکان ارتقاء جایگاه اجتماعی برای همه، به‌ویژه اقشار کم‌برخوردار.
در چه جوامعی راه تحرک اجتماعی برای محرومان بسته است؟
پاسخ: در جوامعی که ثروت، معیار موقعیت اجتماعی است.
فرق بین تحرک اجتماعی درون‌نسلی و بین نسلی چیست؟
پاسخ: تحرک درون‌نسلی مربوط به تغییر موقعیت یک فرد در طول زندگی خودش است، اما تحرک بین‌نسلی به تفاوت جایگاه اجتماعی او نسبت به والدینش اشاره دارد.
در دوران فئودالی غرب، افراد چگونه طبقه‌بندی می‌شدند؟
پاسخ: بر اساس رابطه‌شان با زمین؛ مانند اربابان، رعیت‌ها و طبقه متوسط.
طبقه سوم چه ویژگی‌هایی داشت؟
پاسخ: مشاغلی چون صراف، کفاش و بنّا داشتند؛ از نظر اجتماعی اعتبار نداشتند اما به خاطر نقش‌شان در جامعه تحمل می‌شدند.
طبقه سوم چگونه برای خود اعتبار کسب کرد؟
پاسخ: با زیر سؤال بردن اشراف بر اساس معیار فایده‌مندی و معرفی خود به عنوان قشر مولد.
پذیرفته شدن فایده‌مندی به‌عنوان معیار، چه فرهنگی را به‌وجود آورد؟
پاسخ: فرهنگ فایده‌گرایی که در آن ارزش افراد بر اساس میزان مفید بودن‌شان سنجیده می‌شود.
آیا همه جوامع به تغییر هویتی افراد به یک شکل پاسخ می‌دهند؟ توضیح دهید.
پاسخ: خیر؛ هر جامعه‌ای براساس ارزش‌هایش، برخی تحرک‌ها را می‌پذیرد و برخی را محدود می‌کند.
در این جوامع، چه رفتارهایی تحرک صعودی دارند؟

الف) نژادپرستانه: فقط یک نژاد خاص ارتقا می‌یابد.
ب) سرمایه‌داری: فقط افراد ثروتمند پیشرفت می‌کنند.
ج) سکولار: فعالیت‌های دینی محدود می‌شود.
د) دینی: رفتارهایی که خلاف باورهای دینی باشند، رد می‌شوند.

در جوامع اقتصادی‌محور، چه کسانی پیشرفت می‌کنند؟
پاسخ: کسانی که به منابع مالی و سرمایه‌ای دسترسی دارند.
هویت دینی در یک جامعه سکولار چگونه دیده می‌شود؟
پاسخ: در این جوامع، جلوه‌گری هویت‌های دینی ممنوع است. مثل ممنوعیت تحصیل دختران محجبه.
آیا در جوامع سکولار می‌توان به قوانین دینی رأی داد؟ مثال بزنید.
پاسخ: خیر. مثلاً در الجزایر، علی‌رغم رأی مردم به حاکمیت اسلامی، نتیجه انتخابات با کودتا لغو شد.
چه نوع هویت‌هایی در جامعه دینی به رسمیت شناخته نمی‌شوند؟
پاسخ: هویت‌هایی که ابعاد معنوی انسان را نادیده می‌گیرند.
اسلام چرا برخی شغل‌ها را می‌ستاید و برخی را نهی می‌کند؟
پاسخ: چون تأثیر مشاغل بر تربیت و شخصیت انسان برای اسلام مهم است.
چه زمانی تغییرات هویتی با جامعه هماهنگ است؟
پاسخ: وقتی در چارچوب ارزش‌ها و باورهای جامعه باشد.
تعارض فرهنگی چیست و چه دلایلی دارد؟
پاسخ: وقتی تغییر هویت‌ها با ارزش‌های جامعه در تضاد باشد. علت می‌تواند درونی (نوآوری) یا بیرونی (تأثیر از فرهنگ‌های دیگر) باشد.
پیامد تعارض فرهنگی چیست؟
پاسخ: موجب نگرانی‌ها و اضطراب‌های اجتماعی می‌شود.
انواع تعارض فرهنگی را نام ببرید.
پاسخ: درونی (ناشی از نوآوری افراد) و بیرونی (تحت تأثیر فرهنگ‌های دیگر).
اضطراب اجتماعی معمولاً نتیجه‌ی چه چیزی است؟
پاسخ: پیامد مستقیم تعارض فرهنگی است.
تأثیرپذیری از فرهنگ‌های دیگر چه پیامدی دارد؟
پاسخ: باعث تعارض بیرونی در جهان اجتماعی می‌شود.

سوالات درس دهم جامعه شناسی دهم انسانی

جمع‌بندی

درس دهم جامعه‌شناسی دهم، درکی عمیق از سازوکارهای اجتماعی و جایگاه افراد در جامعه ارائه می‌دهد. آشنایی با مفاهیمی مانند موقعیت اجتماعی، تحرک‌های صعودی و نزولی، انسداد اجتماعی و تعارض فرهنگی به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا هم ساختار اجتماعی جامعه را بهتر درک کنند و هم مسیر پیشرفت خود را بشناسند. با پاسخ‌دادن به سوالات بالا، نه تنها مفاهیم این درس بهتر فهمیده می‌شود، بلکه آمادگی بیشتری برای امتحانات نیز حاصل می‌گردد.