سوالات تاریخ یازدهم ریاضی و تجربی درس هشتم رضاخان؛ تثبیت قدرت با جواب

درس هشتم تاریخ پایه یازدهم به بررسی رویدادهای مهم دوران پس از کودتای ۱۲۹۹ و زمینه‌های به قدرت رسیدن رضاخان می‌پردازد. در این درس، نقش انگلیس در تحولات ایران، چگونگی حذف رقبای سیاسی، تلاش برای تثبیت قدرت، و نهایتاً به سلطنت رسیدن رضاخان مورد بررسی قرار می‌گیرد. در ادامه، مجموعه‌ای از سوالات مهم درس هشتم تاریخ تجربی و ریاضی ارائه شده است.

سوالات متن درس هشتم تاریخ یازدهم تجربی و ریاضی

1. سرنوشت دولت سیدضیاءالدین طباطبایی به چه شکلی رقم خورد؟

   • عمر دولت سیدضیاءالدین طباطبایی چندان طولانی نبود. پس از گذشت تنها سه ماه، او از قدرت کنار گذاشته شد و با حمایت انگلستان، ایران را ترک کرد و به فلسطین که آن زمان تحت قیمومت بریتانیا بود، پناه برد.

2. هدف انگلیس از کنار گذاشتن شیخ خزعل چه بود؟

   • شیخ خزعل که تحت حمایت انگلیس قرار داشت، بر خوزستان تسلط یافته بود. با این حال، انگلستان برای تقویت موقعیت رضاخان، حمایت خود را از شیخ خزعل برداشت. در نتیجه، شیخ خزعل مجبور شد تسلیم رضاخان شود و این اتفاق در جامعه به عنوان یک پیروزی قهرمانانه برای رضاخان جلوه داده شد.

3. در دوران وزارت جنگ، رضاخان چه تغییراتی ایجاد کرد؟

   • او ژاندارمری را از کنترل وزارت کشور خارج کرده و به وزارت جنگ منتقل کرد، تا نفوذ و سلطه خود را بر ارتش تثبیت کند.

4. شرایط داخلی ایران در آستانه سلطنت رضاخان چگونه بود؟

   • ناکامی‌های نهضت مشروطه، مداخله قدرت‌های خارجی، جنگ جهانی اول، قحطی و فقر گسترده، عدم کارآمدی دولت قاجار، و افزایش ناآرامی‌ها، مردم را به شدت نگران کرده بود. در چنین فضایی، خواست عمومی برای برقراری امنیت افزایش یافت و زمینه برای قدرت‌گیری فردی مانند رضاخان فراهم شد.

5. کدام افراد و گروه‌ها از رضاخان حمایت سازمان‌یافته کردند؟

   • شخصیت‌هایی همچون تیمورتاش، داور، تدین و تقی‌زاده در کنار برخی فراماسونرهای معروف نظیر محمدعلی فروغی، به دفاع از رضاخان پرداختند.

6. اولین نخست‌وزیر دوران سلطنت رضاخان که بود؟

   • محمدعلی فروغی (ذکاءالملک) نخستین نخست‌وزیر دوران سلطنت رضاخان بود.

7. احمدشاه چگونه عملاً کشور را به دست رضاخان سپرد؟

   • با ترک ایران و سفر به اروپا، عملاً زمینه را برای قدرت گرفتن کامل رضاخان فراهم کرد.

8. چه کسی و به چه دلیلی با پیشنهاد جمهوری‌خواهی رضاخان مخالفت کرد؟

   • آیت‌الله مدرس مخالفت خود را با طرح جمهوری‌خواهی اعلام کرد، زیرا آن را حرکتی صوری و در راستای تقویت قدرت شخصی رضاخان می‌دانست.

9. تحولات ترکیه در دوران نخست‌وزیری رضاخان چه تأثیری بر ایران داشت؟

   • همزمان با نخست‌وزیری رضاخان، مصطفی کمال آتاتورک در ترکیه به قدرت رسید و نظام امپراتوری را لغو کرد. این رویداد به الگویی برای جایگزینی حکومت قاجار با سلطنت رضاخان در ایران تبدیل شد.

10. انتخابات دوره پنجم مجلس شورای ملی چگونه برگزار شد و چه نتیجه‌ای داشت؟

• رضاخان با دخالت گسترده و اعمال نفوذ، انتخابات را به نفع خود رقم زد و اکثریت نمایندگان مجلس را از میان طرفدارانش انتخاب کرد. البته چهره‌هایی همچون آیت‌الله مدرس، دکتر مصدق و مستوفی‌الممالک نیز به مجلس راه یافتند.

11. پس از تشکیل مجلس پنجم، چه گروه‌هایی برای برقراری جمهوری در ایران تلاش کردند؟

• حزب تجدد به رهبری داور، تیمورتاش و تدین و حزب سوسیالیست به رهبری سلیمان میرزا اسکندری در این مسیر فعالیت کردند.

12. پس از خروج احمدشاه از ایران، انگلیسی‌ها چگونه اوضاع را به نفع خود تبلیغ کردند؟

• آن‌ها از یک سو وضعیت کشور را بحرانی جلوه داده و احمدشاه را تشویق به ترک ایران کردند و از سوی دیگر، خروج او را نشانه بی‌کفایتی و بی‌علاقگی‌اش نسبت به ایران معرفی کردند.

13. مجلس مؤسسان چگونه تکلیف سلطنت قاجار را مشخص کرد؟

• در آذر ۱۳۰۴، مجلس مؤسسان که عمدتاً از طرفداران رضاخان تشکیل شده بود، چهار اصل از قانون اساسی را تغییر داد و سلطنت را به رضاخان و فرزندان ذکور او واگذار کرد.

14. رضاخان چگونه احمدشاه و مجلس را وادار به پذیرش نخست‌وزیری خود کرد؟

• با تبلیغات گسترده و ایجاد فضای ناامنی، او توانست مجلس و احمدشاه را تحت فشار قرار داده و نخست‌وزیری خود را قطعی کند.

15. اولین اقدام محمدعلی فروغی پس از نخست‌وزیری چه بود؟

• او مراسم تاج‌گذاری رضاخان را ترتیب داد و مقدمات رسمی شدن سلطنت او را فراهم کرد.

16. چه عواملی باعث شد که رضاخان در دوران وزارت جنگ مورد استیضاح قرار گیرد؟

• اقدامات سرکوبگرانه و سیاست‌های خودسرانه او باعث شد که مجلس به استیضاح او بپردازد.

17. شرایط داخلی کشور چگونه به رضاخان کمک کرد تا به قدرت برسد؟

• آشفتگی‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، نیاز عمومی به امنیت، و حمایت قدرت‌های خارجی به‌ویژه انگلستان، زمینه را برای سلطه رضاخان فراهم کرد.

18. پس از کودتای ۱۲۹۹، چه عاملی موجب شد که حکومت رضاخان به سمت استبداد پیش برود؟

• جاه‌طلبی‌های شخصی رضاخان و حمایت قدرت‌های خارجی از او.

19. نقش احزاب و جریان‌های سیاسی در تثبیت قدرت رضاخان چه بود؟

• بسیاری از احزاب و گروه‌های تجددطلب، با حمایت از رضاخان، اندیشه دیکتاتوری مصلح را ترویج دادند و به او کمک کردند تا قدرت خود را تثبیت کند.

جمع‌بندی

درس هشتم تاریخ یازدهم، دوره‌ای حساس از تاریخ معاصر ایران را بررسی می‌کند که در آن رضاخان با حمایت انگلیس، بهره‌گیری از شرایط بحرانی کشور، و حذف رقبای سیاسی، گام‌به‌گام قدرت را در دست گرفت و در نهایت سلطنت را از قاجاریان به پهلوی منتقل کرد. این دوره نشان‌دهنده نقش سیاست‌های خارجی، تبلیغات و تاکتیک‌های سرکوب در تغییر ساختار حکومت ایران است.