سوالات تاریخ یازدهم ریاضی و تجربی درس سوم زمینه‌های نهضت مشروطه با جواب

درس سوم تاریخ پایه یازدهم، به بررسی عوامل مؤثر در شکل‌گیری نهضت مشروطه، تأثیر استعمار و استبداد بر ایران، و نقش روشنگری در آگاهی مردم می‌پردازد. این دوره تاریخی از جمله مهم‌ترین مقاطع تاریخ ایران است که تغییرات اساسی در نظام حکومتی کشور ایجاد کرد. در ادامه، مجموعه‌ای از سوالات مرتبط با این درس همراه با پاسخ ارائه شده است.

سوالات متن درس سوم تاریخ یازدهم

1. چه عواملی مسیر را برای شکل‌گیری نهضت مشروطه هموار ساخت؟
   پاسخ: ۱- از دست دادن بخش‌هایی از سرزمین ایران، ۲- تسلط استعمارگران بر کشور، ۳- حکومت استبدادی قاجار، ۴- اعتراضات مردمی و مخالفت علما با استبداد و استعمار، ۵- ورود تفکرات نوین.

2. روشنفکران ایرانی در آن دوره چه دیدگاهی داشتند؟
   پاسخ: آن‌ها به شدت تحت تأثیر فرهنگ غربی قرار گرفته و بدون هیچ مقاومتی، الگوهای فکری بیگانگان را پذیرفتند.

3. در دوران قاجار، چه مناطقی از ایران تحت نفوذ انگلیس درآمد؟
   پاسخ: ایالت‌های هرات، قندهار و قسمت وسیعی از بلوچستان از ایران جدا شدند.

4. نویسنده کتاب سیاحت‌نامه ابراهیم بیک که بود و چه موضوعاتی را در این کتاب مطرح کرد؟
   پاسخ: این کتاب توسط حاج زین‌العابدین مراغه‌ای نوشته شد و در آن، وضعیت نابسامان ایران آن دوران به زبان ساده بیان شده و پیشرفت‌های تمدن غربی نیز مورد اشاره قرار گرفته است.

5. سلطه بیگانگان بر ایران در دوره قاجار چه پیامدهایی داشت؟
   پاسخ: اعطای امتیازات متعدد به کشورهای خارجی و افزایش وام‌های خارجی، که در نهایت باعث وابستگی بیشتر ایران به استعمارگران شد.

6. کدام سفرنامه‌ها در گسترش مشروطه‌خواهی در ایران تأثیرگذار بودند؟
   پاسخ: سفرنامه میرزا صالح شیرازی و سیاحت‌نامه ابراهیم بیک.

7. کدام پادشاهان قاجار از انگلیس و روسیه وام دریافت کردند و این پول را در چه مواردی خرج نمودند؟
   پاسخ: ناصرالدین‌شاه و مظفرالدین‌شاه از این کشورها وام گرفتند اما به جای سرمایه‌گذاری در امور حیاتی کشور، این مبالغ را صرف سفرهای اروپایی خود کردند.

8. مهم‌ترین آثار روشنفکران ایرانی که بر روند نهضت مشروطه اثر گذاشتند چه بودند؟
   پاسخ: ۱- سفرنامه‌ها، ۲- کتاب‌ها و نوشته‌های متعدد.

9. چرا استبداد حکومت قاجار از عوامل زمینه‌ساز مشروطه بود؟
   پاسخ: حکومت قاجار بر پایه استبداد مطلق استوار بود و شاه قدرتی بی‌حدوحصر داشت. مردم از هیچ حقوق و امنیتی برخوردار نبودند و ظلم حکام، مخصوصاً در ایالت‌ها، زندگی را برای آن‌ها دشوار ساخته بود.

10. از معروف‌ترین روزنامه‌های غیردولتی منتشر شده در دوران قاجار نام ببرید.
    پاسخ: روزنامه‌های تربیت و ادب.

11. چگونه فعالیت‌های عالمان دینی به شکل‌گیری جنبش مشروطه کمک کرد؟
    پاسخ: عالمان دینی از طریق سازماندهی اعتراضات و آگاهی‌بخشی به مردم، نقش مهمی در تقویت نهضت مشروطه ایفا کردند.

12. روزنامه‌های دولتی دوره قاجار چه نام داشتند؟
    پاسخ: کاغذ اخبار، وقایع اتفاقیه، شرف، شرافت.

13. مکتب شیعه چه تأثیری در مخالفت با استبداد و استعمار در دوره قاجار داشت؟
    پاسخ: شیعه، حکومت استبدادی را نامشروع می‌دانست و مشروعیت حکومت را منوط به حفظ ارزش‌های دینی و تمامیت ارضی کشور می‌کرد.

14. در دوران قاجاریه، روزنامه‌های فارسی‌زبان به چند دسته تقسیم می‌شدند؟
    پاسخ: به دو دسته روزنامه‌های داخلی و خارجی.

15. اولین نتیجه مبارزات عالمان دینی در دوره قاجار چه بود؟
    پاسخ: موفقیت در نهضت تنباکو.

16. چگونه اندیشه‌های سیاسی نوین به ایران راه یافت؟
    پاسخ: از طریق اعزام دانشجو به خارج، سفرهای سیاستمداران و مهاجرت ایرانیان به دیگر کشورها.

17. کدام رهبران دینی در نهضت مشروطه نقش داشتند؟
    پاسخ: آیت‌الله سید محمد طباطبایی، آیت‌الله سید عبدالله بهبهانی، آیت‌الله شیخ فضل‌الله نوری در ایران و برخی علمای بزرگ در نجف.

18. حکومت‌های مشروطه یا جمهوری در کدام کشورها در دوره قاجار شکل گرفتند؟
    پاسخ: کشورهای انگلیس، ایتالیا، آلمان، فرانسه، ژاپن، روسیه، چین، مصر و….

19. چه عواملی در دوره قاجاریه، احساسات ملی مردم ایران را جریحه‌دار کرد؟
    پاسخ: اعطای امتیازات استعماری، دریافت وام‌های خارجی، حق کاپیتولاسیون و دخالت بیگانگان در امور داخلی ایران.

20. نخستین روزنامه‌ای که در ایران منتشر شد چه نام داشت و چه کسی آن را بنیان گذاشت؟
    پاسخ: کاغذ اخبار به مدیریت میرزا صالح شیرازی.

جمع‌بندی

دوره قاجار یکی از حساس‌ترین مقاطع تاریخی ایران محسوب می‌شود که با ورود اندیشه‌های مدرن، شکل‌گیری روزنامه‌های مستقل، فعالیت‌های روشنگری، و اعتراضات عمومی، نهایتاً به نهضت مشروطه انجامید. تأثیرپذیری روشنفکران از فرهنگ غرب، همراه با فساد دربار و سلطه بیگانگان، زمینه را برای اعتراضات مردمی فراهم کرد. نقش عالمان دینی و روزنامه‌نگاران نیز در گسترش این جنبش قابل توجه بود. بررسی این دوره تاریخی، درک بهتری از ریشه‌های تحول سیاسی در ایران به ما می‌دهد.