سوالات تاریخ یازدهم انسانی درس نهم ظهور و گسترش تمدن ایرانی اسلامی

در سده‌های سوم و چهارم هجری، ایران شاهد تغییرات مهمی در ساختار سیاسی، اجتماعی و فرهنگی خود بود. با تضعیف قدرت خلافت عباسی، زمینه برای ظهور سلسله‌های ایرانی فراهم شد که هر یک تأثیر خاصی بر تاریخ کشور گذاشتند. در این مجموعه سوالات تاریخ پایه یازدهم انسانی درس نهم، به بررسی جزئیات شکل‌گیری این سلسله‌ها، روابط آن‌ها با خلافت عباسی و نقششان در تحولات ایران می‌پردازیم.

سوالات و پاسخ‌های درس ۹ تاریخ یازدهم انسانی

1. چه عواملی باعث شد که سلسله‌های ایرانی در سده‌های سوم و چهارم هجری شکل بگیرند؟
   ✍️ فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایرانیان در دو قرن نخست هجری، زمینه‌ساز ایجاد این سلسله‌ها شد.

2. نخستین تحول سیاسی ایران در این دوره چگونه آغاز شد؟
   ✍️ با انتصاب طاهر بن حسین به حکومت خراسان توسط مأمون خلیفه عباسی در سال ۲۰۵ هجری قمری.

3. چرا مأمون حکومت خراسان را به طاهر سپرد؟
   ✍️ به دلیل شدت گرفتن جنبش‌های ضد خلافت، او تصمیم گرفت شیوه اداره مناطق مختلف را تغییر دهد.

4. اولین سلسله مستقل ایرانی بعد از اسلام چه نام داشت و چگونه شکل گرفت؟
   ✍️ سلسله طاهریان، که با سپردن حکومت خراسان به طاهر بن حسین توسط مأمون شکل گرفت.

5. با کاهش قدرت عباسیان، کدام سلسله‌های ایرانی در ایران قدرت گرفتند؟
   ✍️ صفاریان، سامانیان، علویان طبرستان، زیاریان و آل بویه.

6. طاهریان و سامانیان از چه طبقه‌ای برخاستند؟
   ✍️ آن‌ها از خاندان‌های دهقانی و زمین‌دار بودند که نفوذ اقتصادی و اجتماعی قابل‌توجهی داشتند.

7. دهقانان چه نقشی در حفظ فرهنگ ایرانی داشتند؟
   ✍️ آن‌ها علاوه بر مشارکت در امور محلی، فرهنگ ایران باستان را به دوره اسلامی انتقال دادند.

8. چه کسی حکومت علویان طبرستان را بنیان گذاشت؟
   ✍️ حسن بن زید.

9. چرا علویان به طبرستان پناه بردند و چه تأثیری بر منطقه گذاشتند؟
   ✍️ برای فرار از ظلم خلفای عباسی؛ آن‌ها باعث ترویج اسلام در میان مردم طبرستان، دیلم و گیلان شدند.

10. بنیان‌گذاران کدام سلسله‌ها از میان مردم عادی برخاستند؟
    ✍️ یعقوب لیث صفاری (از گروه عیاران سیستان) و پسران ابوشجاع بویه (از دیلمیان).

11. کدام سلسله‌های ایرانی با فرمان خلیفه عباسی به قدرت رسیدند؟
    ✍️ طاهریان و سامانیان.

12. کدام سلسله‌های ایرانی بدون اجازه و تأیید خلیفه عباسی به قدرت رسیدند؟
    ✍️ صفاریان، علویان طبرستان، زیاریان و آل بویه.

13. ارتباط سلسله طاهریان و سامانیان با خلافت عباسی چگونه بود؟
    ✍️ آن‌ها به صورت ظاهری تابع خلیفه بودند اما گاهی با مخالفان خلافت مانند علویان و خوارج درگیر می‌شدند.

14. چرا علویان طبرستان با خلافت عباسی دشمنی داشتند؟
    ✍️ چون آن‌ها مدعی خلافت بودند و عباسیان را غاصب می‌دانستند.

15. ارتباط صفاریان با خلافت عباسی چگونه تغییر کرد؟
    ✍️ ابتدا مورد تأیید خلیفه بودند اما پس از لشکرکشی یعقوب لیث به بغداد، روابطشان تیره شد.

16. خلافت عباسی چگونه نسبت به عمرو لیث صفاری رفتار کرد؟
    ✍️ ابتدا او را تأیید کرد، اما در نهایت از سامانیان حمایت کرد و او را به قتل رساند.

17. زیاریان چگونه با خلافت عباسی برخورد کردند؟
    ✍️ مرداویج ابتدا مخالف خلافت بود، اما جانشینان او با خلافت سازش کردند.

18. آل بویه چگونه بر خلافت عباسی تسلط یافتند؟
    ✍️ احمد بویه بغداد را تصرف کرد، اما خلافت را حفظ کرد و خلیفه را تحت سلطه خود درآورد.

19. مهم‌ترین پیامد سیاسی ظهور سلسله‌های ایرانی چه بود؟
    ✍️ کاهش تدریجی قدرت خلفای عباسی در ایران و ایجاد ثبات نسبی در مناطق مختلف.

20. مهم‌ترین تأثیر اقتصادی این حکومت‌ها چه بود؟
    ✍️ رونق کشاورزی، تجارت و صنعت، که منجر به گسترش شهرنشینی شد.

21. کدام شهرهای ایران در این دوران رونق یافتند؟
    ✍️ بخارا، نیشابور، ری، اصفهان، شیراز و همدان.

22. چه عواملی باعث رونق اقتصادی در دوران سامانیان و آل بویه شد؟
    ✍️ امنیت نسبی، مدیران کاردان، و نظام دیوانی منظم.

23. چه تأثیری بر گسترش اسلام در ایران گذاشتند؟
    ✍️ روند گرویدن ایرانیان به اسلام شتاب بیشتری گرفت.

24. کدام سلسله‌های ایرانی شیعه مذهب بودند؟
    ✍️ علویان طبرستان و آل بویه.

25. آل بویه چه تأثیری بر مراسم مذهبی شیعه داشت؟
    ✍️ مراسم عاشورا و عید غدیر را رسمی کردند و حرم‌های امامان شیعه را بازسازی کردند.

26. پس از ورود اسلام، چه زبانی به‌عنوان زبان رسمی حکومت و دین تعیین شد؟
    ✍️ زبان عربی.

27. زبان فارسی پس از ورود اسلام چگونه باقی ماند؟
    ✍️ فارسی دری میان مردم رایج بود و حتی مهاجران عرب نیز به آن گرایش پیدا کردند.

28. صفاریان چه نقشی در ترویج زبان فارسی داشتند؟
    ✍️ یعقوب لیث شاعران را به سرودن شعر فارسی تشویق کرد.

29. در زمان سامانیان، زبان فارسی چه جایگاهی پیدا کرد؟
    ✍️ در کنار عربی، به‌عنوان زبان علم و دین مورد استفاده قرار گرفت.

30. چه آثاری در دوره سامانیان به فارسی نوشته شد؟
    ✍️ تاریخ بلعمی و چندین کتاب علمی و دینی دیگر.

31. رودکی در چه دوره‌ای زندگی می‌کرد و چه نقشی داشت؟
    ✍️ در دوره سامانیان؛ او به عنوان پدر شعر فارسی شناخته می‌شود.

32. فردوسی چگونه تحت تأثیر دوره سامانیان قرار گرفت؟
    ✍️ او سرودن شاهنامه را در این دوره آغاز کرد.

33. چرا عباسیان به سامانیان بیشتر اعتماد داشتند تا صفاریان؟
    ✍️ چون سامانیان نسبت به خلافت ابراز وفاداری می‌کردند.

34. چرا آل بویه خلافت عباسی را حفظ کرد؟
    ✍️ برای مشروعیت‌بخشی به حکومت خود.

35. کدام سلسله بیشترین تأثیر را بر ترویج فرهنگ ایرانی داشت؟
    ✍️ سامانیان.

جمع‌بندی

ظهور سلسله‌های ایرانی در سده‌های سوم و چهارم هجری، نقش بسزایی در کاهش قدرت خلافت عباسی و بازسازی هویت ملی و فرهنگی ایرانیان داشت. این سلسله‌ها علاوه بر ایجاد ثبات سیاسی، رونق اقتصادی، گسترش اسلام و احیای زبان فارسی را به دنبال داشتند.