سوالات تاریخ یازدهم انسانی درس سیزدهم تحولات سیاسی و اقتصادی ایران در دورۀ صفوی

درس سیزدهم کتاب تاریخ پایه یازدهم انسانی، به بررسی شکل‌گیری و تحولات سلسله صفویان می‌پردازد. این درس به ما نشان می‌دهد که چگونه یک طریقت صوفیانه به یک قدرت سیاسی تبدیل شد و با اتخاذ سیاست‌های مذهبی و نظامی، ایران را به یک حکومت مرکزی قدرتمند رساند. در ادامه، مجموعه‌ای از سوالات این درس را همراه با پاسخ ارائه می‌کنیم.

سوالات درس ۱۳ تاریخ یازدهم انسانی

سوالات و پاسخ‌های درس ۱۳ تاریخ یازدهم انسانی

پس از حمله مغول، چه تغییراتی در باورهای اجتماعی و مذهبی ایران به وجود آمد؟
- پس از حمله مغول، تصوف و تشیع رشد قابل توجهی داشت و ارتباط این دو جریان بیش از پیش تقویت شد.
در چه بازه زمانی، فعالیت طریقت‌های صوفیانه در ایران شدت یافت؟
- در دوران حکومت مغولان و تیموریان، طریقت‌های صوفیانه به طور گسترده‌ای گسترش پیدا کردند.
نام بنیان‌گذار طریقت صفوی که صفویان نام خود را از او گرفته‌اند، چیست؟
- شیخ صفی‌الدین اردبیلی.
طریقت صفویان در دوران جانشینان شیخ صفی‌الدین در چه مناطقی توسعه یافت؟
- در سراسر ایران و آسیای صغیر و در میان قبایل ترک محبوبیت بسیاری یافت.
چرا مشایخ طریقت صفوی در میان فرمانروایان از احترام خاصی برخوردار بودند؟
- به دلیل جایگاه والای معنوی و نفوذ گسترده‌ای که در میان مردم داشتند.
در قرن نهم هجری، چه تحولاتی در طریقت صفوی به وقوع پیوست؟
- ابتدا به مذهب تشیع گرایش پیدا کرد و سپس از یک طریقت مذهبی به یک جنبش سیاسی-مذهبی تبدیل شد.
چگونه گرایش رهبران طریقت صفوی به سیاست و جنگ، مسیر آینده آن‌ها را تغییر داد؟
- این امر آنان را وارد رقابت‌های سیاسی و دشمنی با حاکمان وقت کرد که در نهایت موجب افزایش تجربه سیاسی آن‌ها شد.
حکومت صفویان چگونه شکل گرفت؟
- در آغاز قرن دهم هجری، اسماعیل صفوی با شکست آق‌قویونلوها، تبریز را تصرف کرد و خود را پادشاه ایران نامید.
شاه اسماعیل پس از به قدرت رسیدن، چه اقدام مهمی انجام داد و چه نتایجی داشت؟
- او مذهب شیعه دوازده امامی را رسمی کرد که باعث اتحاد شیعیان و متمایز شدن ایران از همسایگانش شد.
شاه اسماعیل چگونه ایران را از نظر سیاسی و جغرافیایی متحد کرد؟
- با سرکوب مخالفان داخلی و فتح سرزمین‌های مختلف، ایران را یکپارچه ساخت.
اولین دشمن خارجی که شاه اسماعیل با آن مقابله کرد، چه کسی بود؟
- ازبکان که به خراسان حمله کرده بودند.
کدام پادشاه عثمانی در زمان شاه اسماعیل به ایران یورش برد؟
- سلطان سلیم.
عثمانی‌ها به چه بهانه‌ای به ایران حمله کردند؟
- آن‌ها فعالیت مریدان طریقت صفوی را در قلمرو خود بهانه کردند.
دلیل واقعی حمله سلطان سلیم به ایران چه بود؟
- نگرانی از قدرت گرفتن حکومت صفوی و تهدید شدن موقعیت عثمانی‌ها.
نبرد چالدران چگونه پیش رفت و چه نتیجه‌ای داشت؟
- سپاه شاه اسماعیل، علی‌رغم شجاعت زیاد، در برابر توپخانه عثمانی شکست خورد و تبریز برای مدتی به تصرف دشمن درآمد.
پس از درگذشت شاه اسماعیل، چه کسی بر تخت نشست؟
- پسرش شاه تهماسب.
چرا در آغاز سلطنت شاه تهماسب، اوضاع ایران بی‌ثبات بود؟
- به دلیل نافرمانی سران قزلباش و حملات ازبکان و عثمانی‌ها.
شاه تهماسب چگونه توانست کشور را تثبیت کند؟
- با سرکوب نافرمانی‌های داخلی و دفاع در برابر حملات خارجی.
قبل از روی کار آمدن شاه عباس اول، چه کسانی سلطنت کردند؟
- شاه اسماعیل دوم و سلطان محمد خدابنده.
مهم‌ترین مشکلات دوران اولیه سلطنت شاه عباس اول چه بود؟
- هرج و مرج داخلی، نفوذ زیاد قزلباشان، و حملات عثمانی‌ها و ازبکان.
شاه عباس اول چه اقداماتی برای تقویت حکومت خود انجام داد؟
- سرکوب مخالفان داخلی، ایجاد ارتش دائمی، توسعه اقتصادی، انتقال پایتخت به اصفهان، و بیرون راندن بیگانگان.
چگونه شاه عباس سپاه خود را تقویت کرد؟
- با تشکیل یک ارتش دائمی و حرفه‌ای شامل تفنگچیان و توپخانه.
شاه عباس برای تأمین مالی سپاه جدید چه تدبیری اندیشید؟
- زمین‌های زیادی را به املاک سلطنتی تبدیل کرد.
چرا شاه عباس پایتخت را به اصفهان منتقل کرد؟
- به دلایل سیاسی، نظامی و اقتصادی.
شاه عباس چگونه توانست عثمانی‌ها را شکست دهد؟
- ابتدا با آن‌ها صلح کرد تا با ازبکان مقابله کند، سپس در یک حمله غافلگیرانه، ارتش عثمانی را شکست داد.
چگونه پرتغالی‌ها از خلیج فارس بیرون رانده شدند؟
- سپاه ایران با همکاری نیروی دریایی انگلیس، جزایر اشغال‌شده را آزاد کرد.
دوره سلطنت کدام پادشاه صفوی به عنوان عصر اقتدار شناخته می‌شود؟
- شاه عباس اول.
پس از شاه عباس اول، چه کسی به سلطنت رسید و حکومت او چگونه بود؟
- شاه صفی، که دوران حکومتش همراه با ضعف و مشکلات فراوان بود.
کدام شاه صفوی توانست قندهار را پس بگیرد؟
- شاه عباس دوم.
چرا در زمان شاه سلیمان، انحطاط صفویان آغاز شد؟
- به دلیل بی‌کفایتی شاه و نفوذ زیاد درباریان.
چرا حکومت صفوی در زمان شاه سلطان حسین به نهایت ضعف رسید؟
- به دلیل بی‌توجهی شاه به مسائل کشور و نفوذ اطرافیان نالایق.
کدام گروه‌ها در سقوط صفویان نقش داشتند؟
- افغان‌ها، ازبکان، و دولت عثمانی.
آیا صفویان پس از سقوط دوباره توانستند قدرت را به دست بگیرند؟
- خیر، حکومت آنان دیگر به شکوه اولیه بازنگشت.

چرا رسمیت یافتن تشیع در ایران باعث تمایز آن از کشورهای همسایه شد؟

زیرا بیشتر کشورهای همسایه، از جمله عثمانی‌ها، پیرو مذهب اهل سنت بودند و این امر باعث شکل‌گیری هویت مذهبی مستقل ایران شد.

شاه عباس برای تقویت اقتصاد ایران چه اقداماتی انجام داد؟

وی با توسعه تجارت داخلی و خارجی، حمایت از صنایع دستی، رونق کاروانسراها و ایجاد بازارهای بین‌المللی اقتصاد را تقویت کرد.

چگونه شاه عباس توانست امنیت راه‌های بازرگانی را تأمین کند؟

او با سرکوب راهزنان، احداث کاروانسراها و ایجاد نیروهای امنیتی ویژه، مسیرهای تجاری را امن کرد.

نقش ارامنه در اقتصاد دوران صفوی چه بود؟

شاه عباس با اسکان ارامنه در جلفای اصفهان، از مهارت‌های آنان در تجارت و صنایع دستی بهره گرفت و صادرات ایران را توسعه داد.

اصفهان در دوران صفوی چه ویژگی‌هایی داشت که آن را به مرکز تمدنی ایران تبدیل کرد؟

با معماری باشکوه، بازارهای گسترده، پل‌های زیبا، مساجد تاریخی و مدارس علمی، به یکی از مهم‌ترین شهرهای جهان اسلام بدل شد.

چگونه مذهب تشیع در دوران صفویان در سراسر ایران گسترش یافت؟

از طریق فعالیت علمای شیعه، ساخت مدارس دینی، تبلیغات مذهبی و سیاست‌های حکومتی صفویان.

چرا هنر و معماری در دوران صفوی به اوج خود رسید؟

به دلیل حمایت پادشاهان صفوی از هنرمندان، ساخت بناهای باشکوه و گسترش صنایع دستی مانند قالی‌بافی و کاشی‌کاری.

کدام بناهای تاریخی مهم در دوران صفوی ساخته شدند؟

میدان نقش جهان، مسجد شیخ لطف‌الله، مسجد شاه (امام)، پل خواجو و سی‌وسه‌پل.

نقش شاه عباس در پیشرفت هنر و معماری ایران چه بود؟

او با حمایت از معماران، نقاشان و خطاطان، باعث رشد و شکوفایی هنر ایرانی شد.

چرا دوره صفویه را می‌توان یکی از مهم‌ترین دوره‌های فرهنگی ایران دانست؟

به دلیل گسترش ادبیات، فلسفه، معماری، هنرهای تزئینی و علوم دینی.

پس از سقوط صفویان، چه سلسله‌ای قدرت را در ایران به دست گرفت؟

سلسله افشاریه به رهبری نادرشاه افشار.

چگونه نادرشاه توانست ایران را پس از فروپاشی صفویه متحد کند؟

با سرکوب شورش‌ها، شکست دشمنان خارجی و ایجاد یک ارتش قدرتمند.

چرا نادرشاه بر خلاف صفویان، مذهب رسمی کشور را تغییر داد؟

او برای کاهش تنش‌های مذهبی بین ایران و عثمانی، تلاش کرد سیاستی معتدل‌تر در پیش بگیرد.

علت ضعف پایانی صفویان چه بود؟

فساد درباریان، بی‌کفایتی شاهان، شورش‌های داخلی و حملات خارجی.

شاه سلطان حسین چه نقشی در سقوط صفویان داشت؟

او با ضعف مدیریتی، عدم مقابله با تهدیدها و تسلیم شدن در برابر افغان‌ها، موجب سقوط صفویان شد.

چگونه شورش‌های داخلی باعث تضعیف حکومت صفوی شد؟

اختلافات بین سران قزلباش، قیام‌های محلی و عدم توانایی شاهان در مدیریت کشور، موجب بی‌ثباتی حکومت شد.

صفویان چگونه موفق شدند ایران را پس از سال‌ها تجزیه دوباره متحد کنند؟

با استفاده از ارتش قزلباش، جذب حمایت مردمی و بهره‌گیری از روحانیون شیعه برای مشروعیت‌بخشی به حکومت خود.

جواب درس ۱۳ تاریخ یازدهم انسانی

جمع‌بندی

حکومت صفویان با ایجاد یک دولت مقتدر، رسمیت بخشیدن به مذهب تشیع و توسعه هنر و معماری، تأثیر عمیقی بر تاریخ ایران گذاشت. اما ضعف مدیریتی شاهان پایانی، فساد درباریان و هجوم دشمنان خارجی، باعث سقوط این سلسله شد. با این حال، آثار و دستاوردهای این دوران همچنان در فرهنگ، مذهب و هنر ایران باقی مانده است.