ارکان تشبیه درس یازدهم فارسی ششم | تشبیهات در درس شهدا خورشیدند

تشبیه یکی از ابزارهای مهم در ادبیات فارسی است که به کمک آن می‌توان تصاویری زیبا و معنادار خلق کرد. این ابزار ادبی به معنی مانند کردن یک چیز به چیز دیگری است و معمولاً با استفاده از ارکان مختلفی همچون مشبّه، مشبّه‌به، ادات تشبیه و وجه شبه ساخته می‌شود. در این مقاله، به بررسی ارکان تشبیه در شعر “شهدا خورشیدند” که در درس یازدهم کتاب فارسی ششم ابتدایی آمده است، می‌پردازیم.

۱. مشبّه

مشبّه، چیزی است که در یک جمله یا عبارت به چیز دیگری مانند شده است. در شعر “شهدا خورشیدند”، شهیدان به عنوان مشبّه در نظر گرفته شده‌اند. مثلاً در عبارت «شهدا خورشیدند»، شهیدان به خورشید تشبیه شده‌اند.

۲. مشبّه‌به

مشبّه‌به، آن چیزی است که مشبّه به آن تشبیه می‌شود. در همان عبارت «شهدا خورشیدند»، خورشید مشبّه‌به است. شهیدان به خاطر ویژگی‌هایی مثل نورانی بودن و روشنی‌بخشی به خورشید تشبیه شده‌اند.

۳. ادات تشبیه

ادات تشبیه کلمه یا عبارتی است که ارتباط بین مشبّه و مشبّه‌به را نشان می‌دهد. در برخی از تشبیه‌های این شعر، ادات تشبیه مشخص شده و در برخی دیگر حذف شده است. مثلاً در عبارت «شهید چون شقایق سرخ است»، “چون” ادات تشبیه است. اما در عبارت «شهدا خورشیدند» ادات تشبیه حذف شده است.

۴. وجه شبه

وجه شبه ویژگی یا ویژگی‌هایی است که بین مشبّه و مشبّه‌به مشترک است و باعث شده است این دو به هم شبیه شوند. مثلاً در عبارت «شهید چون چراغ است»، ویژگی‌های سوختن و روشنایی وجه شبه بین شهید و چراغ هستند.

بررسی تشبیهات در شعر “شهدا خورشیدند”

در این شعر، پنج تشبیه وجود دارد که هرکدام به شکلی زیبا و معنی‌دار، شهیدان را به چیزهای مختلفی تشبیه کرده‌اند:

• شهدا خورشیدند:
  • مشبّه: شهیدان
  • مشبّه‌به: خورشید
  • وجه شبه: نورانی و روشنی‌بخش بودن
• شهید چون شقایق سرخ است:
  • مشبّه: شهید
  • مشبّه‌به: شقایق
  • ادات تشبیه: چون
  • وجه شبه: سرخ بودن

• شهید چون چراغی است که در خانه ما می‌سوزد:
  • مشبّه: شهید
  • مشبّه‌به: چراغ
  • ادات تشبیه: چون
  • وجه شبه: سوختن و روشنایی بخشیدن
• شهید داستانی است پر از حادثه و زیبایی:
  • مشبّه: شهید
  • مشبّه‌به: داستان
  • وجه شبه: پر از حادثه و زیبایی بودن
• شهید مثل یک نمرۀ بیست داخل دفتر قلب من و تو می‌ماند:
  • مشبّه: شهید
  • مشبّه‌به: نمرۀ بیست
  • ادات تشبیه: مثل
  • وجه شبه: ماندگار بودن در قلب

نتیجه‌گیری

شعر “شهدا خورشیدند” نمونه‌ای زیبا از به‌کارگیری تشبیه در ادبیات فارسی است. در این شعر، شهیدان به عناصر مختلفی مانند خورشید، شقایق، چراغ، داستان و نمره‌ی بیست تشبیه شده‌اند. این تشبیهات نه تنها به بیان ویژگی‌های شهیدان کمک می‌کنند، بلکه تصویری زیبا و شاعرانه از ارزش و مقام شهیدان در ذهن خواننده ایجاد می‌کنند.